Perspectief 2014-23

2014-23 Het Concilie van Trente (1545-1563). 23 Reag eer pauselijke Index (1556) uit te vaardigen met een erg restrictieve teneur. Deze Index werd evenwel niet door de katholieke staten aanvaard. Hij stelde ook een hervorming van de Curie in het vooruitzicht, die er evenwel nooit kwam. In ieder geval wilde Paulus IV het kerkelijke leven zelf strak organiseren volgens contra-reformatorische lijnen en van een (nieuwe) samenroeping van het Concilie was geen sprake. 39 De derde zittingsperiode 1562-63 Nadat Paulus IV in 1559 overleden was, werd hij opgevolgd door Pius IV die meteen zijn neef Carlo Borromeo als zijn secretaris-vertrouwensman aanstelde. Op dat ogenblik was de politieke situatie in Europa sterk gewijzigd. De politieke rivalen Frans I en Karel V waren van het toneel verdwenen; intussen werd de koek gedeeld door de Franse koning Hendrik II, de keizer Ferdinand I and de Spaanse koning Filips II. Met het vredesverdrag van Le Cateau-Cambrésis sloten Frankrijk en het Habsburgse Spanje vrede in 1559. Het vredes- verdrag hield ook het engagement in om het concilie opnieuw samen te roepen, om zo in beide gebieden het hoofd te bieden aan de hervorming. Ook de godsdienstige situatie was erg gewijzigd, met name Frankrijk en de Nederlanden kenden een erg militante – en in sommige regio’s reeds iconoclastische – calvinistische beweging. 40 De leider van de Franse katholieken, Charles de Guise, de ‘kardinaal van Lotharingen’ ( cardinal de Lorraine) , streefde dan ook naar een soort ‘nationaal concilie’ dat doctrinaire kwesties, zoals de eu- charistie, maar ook de kerkhervorming zou behandelen; dit vooruitzicht alleen al vormde voor Pius IV de aanzet om het Concilie van Trente opnieuw samen te roepen. Zoals John O’Malley overtuigend toont, veranderde nu de geopolitieke inzet van het concilie: waar het Concilie in de jaren veertig van de zestiende eeuw vooral een oplossing moest bieden voor de reformatie in het Heilig Roomse Rijk, werd de derde zittingsperiode nodig onder druk van het groeiende calvinisme in Frankrijk en omstreken. 41 Paus Pius IV deed erg veel moeite om het Concilie opnieuw samen te roepen: hij pro- beerde niet enkel de katholieke bisschoppen en prinsen te enthousiasmeren, maar stuurde ook gezanten naar de lutheranen, kopten, Grieks-Orthodoxen en Armeniërs, om hen voor 39 O’Malley, Trent , p. 158-162. 40 P. Benedict, G. Marnef, en H. F. K. Van Nierop et al. (ed.), Reformation, Revolt and Civil War in France and the Netherlands 1555-1585 , Amsterdam 1999. 41 O’Malley, Trent, p. 162-167.