Perspectief 2010-10

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 10, december 2010 26 Jezus’ geboorte en doop Armeens Kerst- en Epifaniefeest – 6 januari 13 1. Kerst en Epifanie: de bijzondere positie van de Armeense Apostolische Kerk De Armeense liturgie kent het gezang ‘Kristós i medzh mer haidnetzáv’ , ‘Christus is onder ons verschenen’. Het is een lied dat tijdens iedere eucharistie in de Armeense Kerk wordt gezongen en dat goed uitdrukt wat men op 6 januari viert: Christus is onder ons verschenen. Die datum is immers het feest van de Verschijning des Heren oftewel Openbaring des Heren. Dit feest heet ook wel Epifanie. In het westen vieren we de komst van de Wijzen die het Kerstkind een bezoek brengen: Driekoningen! De Heer openbaart zich aan de zogeheten ‘heidense’ volkeren. Het christelijke Oosten gedenkt op 6 januari de Doop van Jezus. De Heer verschijnt aan ons bij de rivier de Jordaan, aan het begin van zijn ‘openbare leven’. Er wordt wel eens de (begrijpelijke) fout gemaakt dat mensen zeggen dat in Rusland pas met Driekoningen Kerstmis wordt gevierd. In Rusland zou Driekoningen, oftewel Epifanie, het eigenlijke Kerstfeest zijn. Niets is minder waar. Ja, inderdaad begint op 6 januari Kerstavond in de Russische Kerk, maar dat is omdat hun kerkelijke kalender een kleine twee weken achterloopt op onze westerse kalender. In de Russische kerkelijke kalender is het op 6 januari pas 24 december, en is het op 7 januari dus pas Kerstmis. Epifanie moet bij hen nog komen. Twee weken later vieren de Russisch-orthodoxen dan pas Epifanie, het feest van Jezus’ Doop in de Jordaan. Er is maar één kerk ter wereld die Kerstmis en Epifanie - Jezus’ Geboorte en Jezus’ Doop - op één en dezelfde dag viert en dat is de Armeense Apostolische Kerk, zeg maar: de Armeens-orthodoxe Kerk. Jezus wordt geboren in Betlehem plús Jezus wordt gedoopt in de Jordaan. Tussen Jezus’ geboorte en zijn optreden liggen historisch zo’n 30 jaar, maar dat wordt in de Armeense Kerk op één datum gevierd. Epifanie ís Kerstmis in Armenië. Het Armeens-orthodoxe christendom heeft nooit een apart feest van Jezus’ Geboorte op 25 december gekend. De Armeens-orthodoxen zijn de enige christenen ter wereld die de aloude oosterse traditie hebben bewaard om Geboorte en Doop van Jezus op één dag te vieren. Tot zover een stukje uitleg, nodig om dit feest beter te begrijpen. Naar dit Armeense feest met dubbele inhoud kijken we hier. Hoe wordt het Armeense Kerst- en Epifaniefeest gevierd? Armeniërs wonen niet alleen in de hedendaagse zelfstandige Republiek Armenië, maar overal ter wereld! Vooral in het Midden-Oosten - in de Arabische wereld - wonen heel veel Armeniërs: in Libanon, Syrië, Irak, in de Palestijnse Gebieden. Ik vertel kort hoe het Armeense Kerst- en Epifaniefeest daar wordt gevierd. In feite begint de Armeense Kerst- en Epifanieviering al op Oudejaarsavond. Gezinnen gaan naar het ouderlijk of grootouderlijk huis, waar de pater familias , het familiehoofd, woont. Oudjaar is onder de Midden-Oosterse Armeniërs meer een familiegebeuren dan een feest onder vrienden. Als dan ’s nachts om 12 uur Nieuwjaarsdag zich aandient bidt men in het schemerdonker eerst gezamenlijk een Onze Vader. Dan, bij het volle lamplicht, wenst men elkaar op deze vroege eerste januari een Gelukkig Nieuwjaar toe. Vanaf 2 januari tot aan 6 13 Deze tekst over het Armeense Kerst en Epifaniefeest is een actuele bewerking van een meditatie die werd gehouden voor Radio Maria op 6 januari 2010. Drs. Leo van Leijsen is medewerker Oosterse Kerken bij de Katholieke Vereniging voor Oecumene en redactiesecretaris van het Tijdschrift Pokrof.