Perspectief 2009-6

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 6, december 2009 6 V ERITATEM IN C ARITATE ‘Laten wij de waarheid spreken in liefde en zo geheel naar Christus toegroeien’ (Ef. 4:15). Aan deze passage uit de brief aan de Efeziërs ontleende monseigneur Willebrands zijn wapenspreuk toen hij tot kardinaal werd gecreëerd. Deze vormt in feite de oecumenische spiritualiteit van kardinaal Willebrands die hem in zijn niet aflatende inzet voor de oecumene steeds heeft begeleid en richting gegeven. Ze vormt voor hem ook een levensprogramma, in zekere zin een methode, om het ‘oecumenisch werk’ te verrichten.Ook wanneer nog geen 10 jaar na het Tweede Vaticaans Concilie stemmen opgaan die over teleurstelling met betrekking tot de voortgang van de oecumenische beweging spreken levert deze spiritualiteit hem de kracht om steeds positief te blijven denken. 1 Gedurende de ‘Ecumenical Conference on the occassion of the First Centenary of John Cardinal Willebrands (1909-2009)’ te Utrecht ontstond bij mij de vraag: Wat kan de spiritualiteit van kardinaal Willebrands ons nu leren? 2 Hiertoe stellen we ons eerst de vraag of en zo ja, hoe, de oecumene zich vandaag in een crisis bevindt. Oecumene in crisis? Sinds ik persoonlijk betrokken ben bij de oecumenische beweging hoor ik niet anders dan dat deze beweging in crisis verkeert. Ik kan mij steeds minder aan de indruk onttrekken dat dat in feite niet het geval is. Het klopt inderdaad dat onze westerse kerken te kampen hebben met leegloop (op enkele uitzonderingen na). In zoverre deze ontwikkelingen gevolgen hebben voor het aantal leden dat zich aan kerkgenootschappen verbindt, heeft dit ook gevolgen voor het aantal mensen dat zich inzet voor de oecumene. In kwantitatieve zin hebben de ontwikkelingen binnen de kerken inderdaad invloed op de omvang van de oecumenische beweging en daarmee op de slagkracht van deze beweging in de toekomst. Dat is een ernstige zaak waarin naar nieuwe wegen gezocht moet worden die in staat zijn ook jongeren bij deze beweging te betrekken. De Raad van Kerken Nederland heeft hiertoe het ambassadeurschap ingesteld dat jongeren de kans biedt buiten de grenzen van Nederland kennis te maken met de wereldwijde oecumenische beweging. Zij hebben daarmee naar nieuwe wegen gezocht om een nieuwe generatie oecumenici de benodigde vorming te geven. Dat deze vorming voor hedendaagse jongeren langs andere wegen moet verlopen dan wij vanuit onze eigen geschiedenis gewend zijn mag als een uitdaging aan de oecumenische beweging begrepen worden die zij nog grotendeels moet oppakken. Maar opnieuw: betekenen deze ontwikkelingen nu dat de oecumene zich in een crisis bevindt? Ik denk dat we hier helder moeten onderscheiden tussen wat zich op kwantitatief gebied afspeelt en wat zich op kwalitatief gebied afspeelt. Dat de ontwikkeling naar zichtbare eenheid trager verloopt dan menigeen zich zou wensen kan een gevoel van crisis veroorzaken, zeker bij diegenen die zich al jaren hebben ingezet voor de oecumenische beweging en weinig of geen vooruitgang ervaren. Vermoeidheid en teleurstelling kunnen dan 1 J. Willebrands, Mandatum Unitatis. Beiträge zur Ökumene , Paderborn: Bonifatius, 1989: Einheit als Fernziel, interview, p. 155-164 2 In dit artikel wordt gebruikt gemaakt van de lezingen van het ‘Ecumenical Conference on the occasion of the first Centenary of John Cardinal Willebrands (1909-2009)’ dat van 2 tot 5 september 2009 in Utrecht werd gehouden en de bundel Mandatum Unitatis waarin teksten van kardinaal Willebrands over de periode 1965-1987 zijn opgenomen. Dr. Hanneke Arts - Honselaar studeerde theologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en promoveerde op een studie naar de betekenis van de Triniteit in de geschriften van de Brabantse begijn Hadewijch. Ze was enige jaren coördinator onderzoek aan de Theologische Faculteit inTilburg en medewerkster publiciteit en voorlichting bij de Katholieke Vereniging voor Oecumene. Momenteel werkt ze mee aan diverse onderzoeksprojecten van het Dominicaans Studiecentrum, de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur (UvT) en het arbeidspastoraat (DISK). Ze is initiatiefneemster van het digitale tijdschrift www.spiritueelerfgoed.nl . Dit artikel is in ongewijzigde vorm overgenomen van het themanummer over kardinaal Willebrands op de website Spiritueel Erfgoed.