26 HOOFDSTUK III Sigmunds’ riep op tot herstel van de juiste orde op vrijwel ieder levensterrein. Aan het eind van de vijftiende eeuw werd het idee van hervorming ook betrokken op regering en universiteit.8 38. Luther zelf gebruikte het concept ‘reformatie’ maar zelden. In zijn ‘Uitleg van de 95 stellingen’ schrijft hij: “De kerk heeft behoefte aan een reformatie die niet het werk is van één mens, namelijk de paus, of van vele mensen, namelijk de kardinalen – beide is wel gebleken uit het laatste concilie – maar het is het werk van de hele wereld, ja, het is het werk van God alleen. Maar slechts God, die de tijd geschapen heeft, weet wanneer het tijd is voor deze reformatie.”9 Luther gebruikt het woord ‘reformatie’ soms voor bepaalde verbeteringen in de orde, bijvoorbeeld aan de universiteiten. In zijn hervormingstraktaat ‘Aan de christelijke adel van de Duitse natie’ uit 1520 pleitte hij voor “een rechtvaardig en vrij concilie” waar hervormingsvoorstellen besproken zouden kunnen worden.10 39. De term ‘Reformatie’ raakte in engere zin in gebruik voor het complex van historische gebeurtenissen tussen 1517 en 1555, dus van de verspreiding van Luthers '95 Stellingen’ tot de vrede van Augsburg. Vanwege de situatie in die tijd kreeg de door Luthers theologie veroorzaakte theologische en kerkelijke controverse al snel politieke, economische en culturele kanten. De term ‘Reformatie’ beslaat dus veel meer dan wat Luther zelf propageerde en beoogde. Het concept ‘Reformatie’ als term voor een hele epoche komt van Leopold von Ranke, die in de negentiende eeuw de uitdrukking ‘het tijdperk van de Reformatie’ introduceerde. AANLEIDING TOT DEREFORMATIE: DE CONTROVERSE ROND DE AFLAAT 40. Op 31 oktober 1517 stuurde Luther zijn '95 Stellingen’ met als titel ‘Disputatie over de kracht en werkzaamheid van de aflaat’ als 8 Lutheran World Federation and Pontifical Council for Promoting Christian Unity, The Apostolicity of the Church: Study Document of the Lutheran–Roman Catholic Commission on Unity, Minneapolis, MN: Lutheran University Press, 2006, 92, vn. 8. [= ApC]. 9 WA 1, 62,27–31. 10 Vgl. WA 6, 407,1.
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=