KATHOLIEK LUTHERONDERZOEK IN DE TWINTIGSTE EEUW 19 zij confessionele versies van de geschiedenis weten te corrigeren. Aan katholieke zijde geldt dit met name voor recent onderzoek naar Luther en de Reformatie, aan protestantse zijde voor een ander beeld van de middeleeuwse theologie en een bredere en meer genuanceerde visie op de late Middeleeuwen. Daarnaast heeft de huidige benadering van het tijdperk van de Reformatie oog voor een groot aantal niet-theologische factoren – politiek, economisch, sociaal en cultureel. Het paradigma van ‘confessionalisering’ heeft belangrijke correcties aangebracht in de eerdere geschiedschrijving van dit tijdperk. 19. De late Middeleeuwen worden niet meer als totale duisternis beschouwd, zoals vroeger onder protestanten, noch worden ze als volstrekt licht gezien, zoals in oudere katholieke versies. Het lijkt nu een tijd van grote tegenstellingen – van uiterlijke vroomheid en diepe innerlijkheid; van een theologie van werken in de geest van do ut des (‘ik geef u opdat gij mij geeft’) en de overtuiging volledig afhankelijk te zijn van Gods genade; van onverschilligheid ten aanzien van religieuze plichten, waaronder de ambtelijke plichten, en van serieuze hervormingen, zoals in sommige kloosterordes. 20. De laat-middeleeuwse kerk was allesbehalve een monoliet; het corpus christianum omvatte sterk uiteenlopende theologieën, levenswijzen en opvattingen omtrent de kerk. Historici noemen de vijftiende eeuw een bijzonder vrome tijd in de kerk. In deze periode kregen steeds meer leken een goede vorming; ze wilden dus een betere prediking en een theologie die hun zou helpen een christelijk leven te leiden. Luther heeft die tendensen van theologie en vroomheid opgepakt en verder ontwikkeld. KATHOLIEKLUTHERONDERZOEK IN DE TWINTIGSTE EEUW 21. Het twintigste-eeuws katholiek Lutheronderzoek berustte op de katholieke belangstelling voor de geschiedenis van de Reformatie die opkwam in de tweede helft van de negentiende eeuw. Katholieke theologen in het overwegend protestantse Duitsland volgden de katholieke beweging die af wilde van de eenzijdige, anti-Roomse, protestantse geschiedschrijving. De doorbraak voor katholieke studies was de stelling dat Luther in zichzelf een katholicisme had overwonnen dat niet volledig katholiek was. Voor deze opvatting dienden leer en leven in de laat-middeleeuwse kerk voornamelijk als negatieve
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=