Overeen 2022-49

september 2022 5 • Er zijn drie hoofdproblemen aan te wijzen die tot deze crisis hebben geleid: een andere invulling van de leidersrol van het Oecumenisch Patriarchaat van Constantinopel, de verder gegroeide afkeer van het hellenisme in enkele Orthodoxe Kerken en, uiteraard de inval van troepen van de Russische Federatie in de Oekraïne. De liefde van Christus heeft plaats moeten maken voor het machtsdenken, en dat is nooit een goed teken. De Orthodoxe Kerk is niet langer een geheel van harmonieus samenwerkende zusterkerken. Enkele zusterkerken kraken elkaars activiteiten grotendeels af. Gelukkig blijven de bisdommen, en zeker de parochies, op zich van dit weinig verheffend gekrakeel verschoond. Zij kunnen nog gewoon functioneren, desalniettemin om het maar zo te zeggen: “We hebben betere tijden gekend.” Constantinopel en Moskou Het Oecumenisch Patriarchaat van Constantinopel heeft eeuwenlang het stempel “eerste onder zijn gelijken” gedragen, en die kwalificatie werd door geen enkele andere Orthodoxe Kerk betwist. Pas een paar jaar geleden doken er binnen dit Patriarchaat stemmen op die deze kwalificatie aanscherpten tot “eerste zonder gelijken”. Een van de eerste daden waaruit bleek dat ook de leiding met deze verandering instemde was het beleggen van een vergadering in Kiev, waar op instigatie van het Oecumenisch Patriarchaat een autokefale – zelfstandige – Orthodoxe Kerk van de Oekraïne werd opgericht. Van de ruim honderd bisschoppen van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk – die tot het Patriarchaat Moskou behoorden – sloten zich maar twee bisschoppen bij deze nieuwe kerk aan. Het Patriarchaat Moskou reageerde met een verbreking van de eucharistische gemeenschap met het Oecumenisch Patriarchaat. Afrika Na enige tijd besloot o.a. het Patriarchaat Alexandrië deze nieuwe Kerk te erkennen. Nu waren er in Afrika, dat in het geheel tot dit Patriarchaat behoort, nogal wat parochies die zich op zijn minst wat ongelukkig voelden met het sterke Griekse stempel dat ze constant door de Griekse bisschoppen van dit Patriarchaat krijgen opgedrukt. Het Patriarchaat Moskou maakte handig gebruik van deze onvrede en organiseerde een bisdom voor Afrika en gaf de parochies daar de mogelijkheid zich bij dit nieuwe bisdom aan te sluiten. Veel niet-Griekse parochies, waaronder die van een goede vriend van mij in Zuid-Afrika, besloten deze stap te zetten, en zijn daar nog steeds zeer tevreden over. Eenzelfde kwestie speelt in Noord-Macedonië. Na ruim vijftig jaar is recentelijk het schisma tussen de Servisch-Orthodoxe Kerk en de Macedonisch-Orthodoxe Kerk beëindigd, maar de Grieken voelen er niets voor om deze Kerk als “Macedonisch” te erkennen. Zij vinden Macedonië Grieks, en noemen die Kerk het “Aartsbisdom Ohrid”. Serviërs en Macedoniërs houden voorlopig nog rekening met de lange tenen van de Grieken, die toch ook zouden moeten weten dat reeds uit Handelingen 20 blijkt dat Macedonië en Griekenland aparte gebieden zijn. Oekraïne De vreselijke oorlog in de Oekraïne is de derde wond. Uiteraard voelen de bisschoppen, priesters en gelovigen van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk zich verraden door de uitspraken en stellingname van het hoofd van het Patriarchaat Moskou, Patriarch Kyrill. Het heeft nog een tijd geduurd, maar eind mei kwam in Kiev de synode van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk bijeen, die in feite de losmaking van deze Kerk van het Patriarchaat Moskou bewerkstelligde, zonder uitdrukkelijk de autokefalie uit te roepen. Direct daarna werd een kerkelijke vergadering gehouden, waarin ook de lagere geestelijkheid en leken vertegenwoordigd waren, die dit besluit van de synode goedkeurde. Inmiddels is duidelijk dat men noch in Moskou, noch in Kiev deze nieuwe situatie uitgebreid wil becommentariëren. De zaak wordt niet op de spits gedreven, al is de situatie duidelijk. Het is even wennen, maar het thema van deze bijeenkomst van de Wereldraad “De liefde van Christus beweegt de wereld tot eenheid en verzoening” is een grote opdracht voor de Orthodoxe Kerk zélf. £ Aartspr. Theodoor van der Voort is priester van de Orthodoxe parochie in Deventer. Dit jaar wordt van 31 augustus tot en met 8 september in het Duitse Karlsruhe de elfde Algemene Vergadering van de Wereldraad van Kerken gehouden, met als thema: de liefde van Christus beweegt de wereld tot eenheid en verzoening. Een mooi thema, met een sterke lading juist voor de Orthodoxe Kerk. Immers, de Orthodoxe Kerk bevindt zich momenteel in de grootste crisis sinds decennia, en de liefde van Christus is er dan ook ver te zoeken. Wat is er aan de hand? De liefde van Christus en de Orthodoxe Kerk door v. Theodoor van der Voort

RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=