Overeen 2020-44

2 • april 2020 dodenrijk worden verlost – we her- kennen de figuur van Johannes de Doper en enkele koningen van Israël. Afgebeeld als heiligen met aureolen rond hun hoofd. Rechts, achter Eva, staan ook weer mensen die bevrijd zijn uit de onderwereld, met vooraan, met herdersstaf, Abel, volgens de Bijbel de eerste mens die werd vermoord. Boven in de icoon staat in het Grieks “I Anastasis”, de Opstanding, met daaronder de Griekse letters IC en XC, de afkorting van de naam Jezus Christus. Christus is gestorven op het kruis, maar de dood heeft Hem niet vast kunnen houden. Meer nog: toen Christus als de levende afdaalde in het dodenrijk, heeft het dodenrijk al de doden die het vasthield los moe- ten laten. Apocrief Evangelie Kijken we hoe het apocriefe Evangelie van Nikodemus Jezus’ Nederdaling beschrijft. Jezus is afge- daald naar de onderwereld en staat voor zijn poorten. Hij heeft zich zojuist met luide stem al bekend gemaakt als de Koning der Ere, een titel voor Christus ontleend uit psalm 24: « Toen klonk opnieuw de stem (van Christus): “Doe de poorten open, heb ik gezegd.” Toen het Dodenrijk voor de tweede keer de stem hoorde, antwoordde hij, alsof hij het niet wist: “Wie is de Koning der Ere?” De engelen des Heren antwoord- den: “De Heer, sterk en machtig; de Heer, kundig in de strijd.” En terwijl ze dat zeiden, stortten tegelijk de bronzen poorten ineen en de ijzeren sluitbalken werden verbrijzeld en alle geboeide doden werden bevrijd van hun boeien, waaronder wij. En de Koning der Ere kwam binnen als een mens en heel het Dodenrijk werd verlicht. […] [D]e Koning der Ere stak zijn rech- terhand uit, pakte vader Adam en zette hem overeind. Toen wendde hij zich ook tot de anderen en zei: “Kom hier bij mij, allen die sterven moesten door het hout [van de boom van de kennis van goed en kwaad] waarvan deze [de verbo- den vrucht] nam. Want zie: Ik wek jullie allemaal weer op door het hout van het kruis.” Daarop liet hij allen naar buiten en vader Adam aan wie je zag dat hij vol vreugde was, zei: “Ik dank Uwe Majesteit, Heer, dat U me uit het diepste Dodenrijk hebt geleid.” Zo zeiden ook alle profeten en hei- ligen: “Wij danken U, Christus, redder van de wereld dat U ons leven uit het verderf hebt geleid.”» We zien als het ware hoe de opge- wekte doden weer tot leven zijn ge- komen en in een lange stoet de on- derwereld verla- ten. Voor iedereen geopend Adam en Eva zijn een soort corpora- te personality . In de opwekking van Adam van Eva is de opwekking van de hele mensheid gesymboliseerd. De opstanding wordt verkondigd aan alle mensen, ook aan ons die nog niet gestor- ven zijn en het goede nieuws ho- ren. Het is duidelijk dat zowel de doden als de levenden worden aan- geraakt door de verrijzenis van Christus. De weg naar het licht is door de verrijzenis van Christus voor iedereen geopend. De kerken van het Oosten hebben deze weg naar het licht op hun eigen eclatante wijze verbeeld. Hoogtepunt daarbij is in de Byzantijnse traditie de viering van de Paasnacht. Wie die een keer heeft meegemaakt zal niet makkelijk zijn liturgische schoonheid vergeten. In die paasnacht wordt de weg naar het licht letterlijk verbeeld. Van bui- ten het kerkgebouw komt de stoet van gelovigen met de Paaskaars en andere brandende kaarsen de kerk binnen die eerst nog donker was geweest – symbool van het dodenrijk – om het gebouw helemaal in het licht te stellen; de lampen zijn overal aan, de kaarsen in de kroonluchters zijn ontstoken. De processie, deze weg naar het licht die tegelijkertijd weg ván het licht is, eindigt voor het altaar van de kerk en daar wordt de hele helverlichte nacht door het feest van Pasen gevierd. De icoon van de nederdaling ter helle ligt centraal op een standaard. De lichtende icoon van de nederdaling die we als afbeel- ding bij de Zondag voor de Oosterse Kerken hebben gekozen drukt de weg naar het licht treffend uit. £