Overeen 2017-39

3 • september 2017 Als protestanten en rooms-katholie- ken zijn wij eindelijk gaan beseffen, dat wat ons verbindt groter is dan wat ons scheidt. Zo proberen we onze pelgrimsweg samen te gaan. Ik citeer uit het Common Prayer , het gezamenlijke gebed voor het Refor- matiejaar: “Op deze weg zijn het wederzijdse begrip en vertrouwen toegenomen. Wij komen met ver- schillende gedachten en gevoelens van dankzegging en klaagzang, vreugde en berouw, wij komen in vreugde om het evangelie en in ver- driet om de verdeeldheid. Wij komen samen om met dankzegging en belij- denis, met gemeenschappelijk getui- genis en inzet te herdenken”. In het document Van Conflict naar Gemeen- schap lezen wij: “De kerk is het lich- aam van Christus. Aangezien er slechts één Christus is, heeft hij ook slechts één lichaam. Door de doop worden mensen lid van dit lichaam”. Luthers ontdekking De grote ontdekking, die Luther deed was, dat we van God helemaal niets hoeven of moeten, maar dat we alles krijgen, zomaar voor niets. Romeinen 1: 17: “De rechtvaardige zal uit geloof leven” (Sola fide), uit geloof alleen. En hij verzette zich heftig toen hem ver- weten werd, dat hij het woordje “alleen” er tussen gesmokkeld had, terwijl het zo niet in de Bijbel stond. Dat was wel waar, maar je moest dui- delijk zijn, vond Luther en die duide- lijkheid gaf hij dan ook. Niemand is goed dan God alleen. Ook als je din- gen niet goed doet en zelfs als je zwaar de fout ingaat, mag je toch in geloof alleen Gods goedheid ontvan- gen. God komt je tegemoet met lief- de en genade. Je hoeft je daar alleen maar voor open te stellen. Goed doen is daarvoor geen voorwaarde, maar een blijk van vreugde en dankbaar- heid. Uit onszelf zijn we niet recht- vaardig of heilig, maar in Christus zijn we dat wel. Wij waren arme zondaren en Christus was rechtvaar- dig en heerlijk. Christus nam onze zonden op zich en zo bracht Hij ons heil en vrijheid. Dat is de vrolijke ruil, der wunderbare Tausch. Uit dat geloof en van die genade mogen we leven. En dan brengen we God alle eer: (Soli Deo gloria). Deze vijf sola’s worden wel de ‘piketpaaltjes’ (Gerard van Broekhuizen) of de ‘kroonjuwe- len’ (Heleen Zorgdrager) van de Reformatie genoemd. Voortgaande hervorming Er waren in Europa al veel meer voor- lopers van de hervorming geweest, die de kerk wilden reformeren. Daarom kun je de Reformatie ook niet alleen aan 31 oktober 1517 kop- pelen. De Reformatie is geen datum, maar een proces van vernieuwing, dat al eerder was begonnen en dat doorgaat tot op de dag van vandaag. In Italië verlangde Franciscus van Assisi naar een kerk zonder pracht en praal. In Bohemen stelde Johannes Hus misstanden aan de kaak, zoals de handel in kerkelijke ambten, relie- ken en aflaten. In ons land waren Geert Groote en Thomas à Kempis voortrekkers van een belangrijke spi- rituele beweging (de Moderne De- votie), die kerkvernieuwing en per- soonlijke levensheiliging nastreefde. Je zou kunnen stellen dat de Mo- derne Devotie de eigenlijke Reforma- tiebeweging in Nederland is geweest, met veel meer invloed dan Luther ooit in ons land gehad heeft. Het was Geert Groote, die zware kritiek lever- de op de bouw van de Domtoren in Utrecht (Contra Turrim Traiecten- sem). De Engelse hervormer John Wycliff wilde terug naar de Bijbel en de kerkvaders. Al deze stromingen hadden hun sporen nagelaten en de weg bereid tot wat later de Refor- matie zou gaan heten. Maar het was Luther, die de zenuw raakte. Dat zijn 95 stellingen zo aansloegen was meer geluk dan wijsheid. Je zou het ook een ongeluk kunnen noemen, als je alle bijkomende nare gevolgen in aanmerking neemt, zoals kerkscheu- ring, ketterjacht, inquisitie, Beelden- storm en brandstapels. Maar één ding is zeker: de tijd was rijp voor kerkver- nieuwing. En het wachten was op iemand als Luther, die het geloof, de persoonlijkheid, de intelligentie, de energie, de karakterstructuur en de onverzettelijkheid had om te zeggen: “Hier sta ik, ik kan niet anders”. Zo leefde hij ook. Fijnbesnaard was hij niet. Hij nam nooit een blad voor de mond en moest vaak gecorrigeerd worden door zijn vriend en collega-reforma- tor Philippus Melanchthon, die veel subtieler was. Maar Luther was wel de man die de zenuw raakte. Hij zei precies wat er op dat moment gezegd moest worden. Daarin was hij on- overtroffen. Hij raakte de kern en zo bracht hij een hervormingsbeweging op gang, die Europa voorgoed heeft veranderd. £ Dr. Margriet Gosker is coördinator van de PKN voor de herdenking van de Reformatie in Nederland. Dit artikel is een korte weergave van de lezing op 13 juni in Huijbergen op uitnodiging van het bisdom Breda. De hele tekst van de lezing vindt u in het tijdschrift Perspectief 2017-37 op www.oecumene.nl De spiritualiteit van Maarten Luther door Margriet Gosker s Margriet Gosker (Foto RvK) “Herstel van eenheid is de Reformatie van vandaag”, zegt de gezamen- lijke verklaring van het Rome-Refor- matieberaad. Die verklaring werd op 18 maart 2017 in Nieuwkuijk gepresenteerd. Op 31 oktober 2017 zal er in Utrecht opnieuw een gezamenlijke oecumenische verklaring wor- den uitgebracht over onze oecumenische toekomst. Ik hoop, dat die nog vernieuwender en baanbrekender zal zijn.