Jaargang 55 Nummer 1

Voor het nieuwe jaar 2008 wenst de redactie van Pokrof u inspiratie en gezondheid. U ontvangt hierbij het eerste nummer van inmiddels de 55e jaargang van Pokrof. In dit nummer beschrijft Joachim Persoon de pelgrimstocht die hij in het kader van het de viering van de millenniumwisseling (12 september 2007 in de Westerse jaartelling) in Ethiopië heeft gemaakt met ‘Amen Ethiopia’.&nbspHet werd een pelgrimage van de hoop. Paul Baars kijkt naar aanleiding van het overlijden van vader Pachom terug op zijn leven en werken. Na allerlei omzwervingen werd vader Pachom orthodox en stichtte hij in 1972 in Sint Hubert het Eliasklooster. In een daarop volgend artikel kijkt Rostislav M. Girvel naar aanleiding van zijn verblijf in Nederland in het kader van de tentoonstelling ‘Kinderen geven kleur aan geloven’ terug op dit geslaagde bezoek. Peter Peelen sj. nodigt in zijn meditatie de lezers uit ‘mee te schilderen’ aan een icoon van de Opdracht des Heren in de Tempel. Filosofe Tatiana Kochetkova vertelt in een interview dat Pokrof met haar had, over de spirituele impuls die zij gevonden heeft bij de auteurs van de Zilveren Eeuw van Rusland. Alfons Brüning verkent in zijn artikel over Hryhorij Savyc Skovoroda (1722-1794) de geestelijke weg en het originele element in het denken van deze filosoof die in Oekraïne in hoog aanzien staat. Tenslotte belicht Leo van Leijsen de katholiek-orthodoxe dialoog die in oktober 2007 te Ravenna heeft plaatsgevonden.

Jaargang 54 Nummer 5

Dit nummer is het laatste van dit kalenderjaar. De tijd van Sinterklaas, Kerst, jaarwisseling en Epifanie breekt aan. Tijd om te feesten, maar ook tijd van bezinning. We brengen u voor die tijd boeiend onderwerpen over het oosterse christendom. Frans Hoppenbrouwers reisde naar Oekraïne en informeert ons over de situatie van de Oekraïens-orthodoxe Kerk onder het patriarchaat Moskou. Josephien van Kessel bespreekt een boek over een groep die voor velen in hetWesten onbekend is, de Oudgelovigen in Estland. Geert van Dartel nam deel aan deAssemblee in Sibiu in Roemenië en doet daarvan verslag. Er zijn twee artikelen over iconen.Allereerst is er een beschouwing van iconologe MarinaVasina uit Sint-Petersburg over de plaats van de icoon in de Orthodoxe traditie. Dolf Bruinsma gaat verder terug in de geschiedenis en verhaalt van de ideeën van de Russisch- orthodoxe heilige Jozef vanVolokolamsk (Iosif Volotskij) aangaande de iconen. Leo van Leijsen doet kort verslag van een wetenschappelijk congres over Sofia, de zo belangrijke figuur van de GoddelijkeWijsheid. HuubVogelaar staat stil bij de figuur van Jozef in het kerstgebeuren. Hij doet dat aan de hand van een romaanse sculptuur in Bourgondië, bij uitzondering dit keer een westerse ‘icoon’, evenwel in een traditie die nog dicht bij de Byzantijnse religieuze kunst stond. Met de meditatie dienenAdvent en Kerst zich reeds aan. De redactie wenst u dan ook alvast goede feestdagen toe.

Jaargang 54 Nummer 4

Voor u ligt een nieuwe Pokrof in een vernieuwde lay-out. De redactie wilde enerzijds de leesbaarheid van Pokrof verbeteren en anderzijds het blad aantrekkelijker vormgeven. Dit heeft geresulteerd in weergave van de hoofdartikelen in twee kolommen en een nieuw ontwerp voor de covers van het blad. Ook is meer gebruik gemaakt van witruimte waardoor de pagina-indeling een rustiger karakter krijgt. Hetzelfde hopen we van de inhoud van dit zomernummer. Bas ter Haar Romeny vertelt in een interview met Leo van Leijsen over het boeiende onderzoek naar de wijze waarop christenen uit het Midden-Oosten hun identiteit zien en hoe dat zelfverstaan door de eeuwen veranderd is en nóg verandert. Alfons Brüning beschrijft het recente herstel van de kerkelijke gemeenschap tussen de Russische Buitenlandkerk en het patriarchaat Moskou. Edward Skubisz registreert vanuit het Poolse Wroclaw de recente geschiedenis van de Grieks-katholieken en Orthodoxen in het land en hoe die tot in het heden doorwerkt. Wil van den Bercken schrijft over de relatie van de oosterse Orthodoxie met de EU en hoe zich met name de Russisch-orthodoxe Kerk, die ook bisdommen in de EU heeft, in die discussie mengt. Vanuit het Noord- afrikaanse Egypte is niet alleen het Grieks-orthodoxe patriarchaat van Alexandrië missionair actief in het zuidelijkere Afrikaanse continent, maar ook de Koptisch-orthodoxe Kerk. Geert van Dartel bezocht Koptische parochies en sociale instellingen in Kenia en doet verslag van een boeiende en levende kerk.

Jaargang 54 Nummer 3

Deze Pokrof komt uit in het pinksterseizoen. Heel de natuur oogt fris en groen. In Orthodoxe kerken van de Byzantijnse traditie wordt de kerk versierd met jonge takken. Vers gras bedekt de vloer. De komst van de Geest brengt iets totaal nieuws. Dat nieuwe gold ook Jezus’ leerlingen toen ze na de nederdaling van de Geest in zijn naam mensen genazen. In dit nummer besteden we aandacht aan pinksteren met het artikel ‘Gouden Vrijdag’. Hierin wordt de vrijdag na pinksteren in de Syrische tradities belicht, waarop het eerste wonder door de apostelen (Hand. 3) feestelijk wordt herdacht. Naast het interview van Dolf Bruinsma met dr. Ekaterina Tolstoj over Dostojevski’s invloed op de protestantse theologie van de vorige eeuw, biedt dit nummer van Pokrof verder veel actuele onderwerpen. Er is weer een Syrisch-orthodoxe leider voor Nederland: Mor Polycarpus. Leo van Leijsen was bij zijn installatie en doet verslag. Jim Forest schrijft over oorlog en vrede in de Orthodoxe traditie en trekt daarbij vanuit de Vroege Kerk de lijn door naar vandaag. Jan Schukkink signaleert de uitdagingen en de kansen in het Zweedse Södertälje met zijn grote Syrisch- orthodoxe populatie. Frans Hoppenbrouwers schrijft over de kwetsbare kerkelijke verhoudingen in Noord-west-Roemenië en laat daarbij de geünieerde bisschop Florentin aan het woord. In Oekraïne bracht het Oecumenisch Instituut o.l.v. een Orthodox, verbonden met het patriarchaat van Constantinopel, een belangrijke dvd uit over de opheffing van de Grieks-katholieke Kerk in 1946. Dolf Langerhuizen plaatst dit bijzondere initiatief binnen de huidige oecumene in het land.

Jaargang 54 Nummer 2

Nog geen drie maanden geleden trad, naast Roemenië, ook Bulgarije toe tot de EU. Allebei zijn het landen met een bevolking die in belangrijke mate Oosters-orthodox is (van komaf). In feite ging de Bulgaarse toetreding voor ons in Nederland haast geruisloos. Bulgarije met zijn rijke geschiedenis en cultuur maar ook grote problemen, is hier nog erg onbekend; het maakt u wellicht toch nieuwsgierig. En voor de mensen daar gaat de overgang naar de EU in elk geval iets minder geruisloos. Ina Merdjanova, sinds 2004 directeur van het ‘Centrum voor Interreligieuze Dialoog en Conflictpreventie’ aan de Universiteit van Sofia, vertelt in dit nummer over de toetreding van Bulgarije tot de EU en de betekenis ervan voor met name Orthodoxe gelovigen in het land. Wil van den Bercken neemt u mee op een literai- re reis door de geschiedenis van de Hagia Sofia in de ogen van Russen. In de bijdrage van Dorottya Nagy, Hongaarstalige Roemeense en theologe werkzaam in Nederland, worden de schatten van het multi-etnische Transylvanië verkend. Er leven al eeuwenlang verschillende christelijke denominaties samen. Tatjana Polman-Gorlova vertelt hoe zij in aanraking kwam met het weeshuis nr. 4 in Sint Petersburg. De meditatie werd dit keer geschreven door Hanneke Arts-Honselaar. Samen met haar staan we stil bij Lazaruszondag, de zaterdag voor Palmzondag in de Byzantijnse liturgie, en bij het opwekkingsverhaal dat dan gelezen en gevierd wordt. Over het hedendaagse christendom in Jordanië met zijn zeer oude wortels schrijft Heleen Murre-van den Berg. Dolf Bruinsma ten slotte sluit dit nummer af met een tweede en laatste bijdrage over de Byzantijnse theoloog en humanist Nikolaos Kabasilas. Dit keer wordt diens Uitleg van de Goddelijke Liturgie voor u belicht.

Jaargang 54 Nummer 1

Het bezoek van paus Benedictus XVI aan patriarch Bartholomeos in Istanbul was een van de oecumenische hoogtepunten van 2006. Het door de paus gebruikte keizerlijke citaat over de islam in zijn Regensburgse toespraak over de verhouding tussen geloof en rede heeft ongetwijfeld bijgedragen aan de grote mediabelangstelling. Voorafgaand aan het bezoek waren de verwachtingen niet hooggespannen. Het succesvolle verloop dat uitmondde in een gezamenlijke verklaring van paus en patriarch én bijdroeg aan een goede verstandhouding met de islam in Turkije, verheugt daarom des te meer. Voor het oog van de hele wereld werd duidelijk gemaakt dat het geloof in het Evangelie een positieve kracht is. In hun gemeenschappelijke verklaring hebben paus en patriarch uitgesproken dat zij samen getuigenis willen geven van het Evangelie. De verbondenheid tussen de kerken en de christenen van Oost en West vormt de basis van ons tijdschrift Pokrof dat alweer zijn 54e jaargang ingaat. Wil van de Bercken en Heleen Murre-van den Berg blikken terug op het bezoek van paus Benedictus XVI aan Istanbul. Herman Teule maakt ons in dit nummer deelgenoot van de uiterst moeilijke positie van de christenen in Noord-Irak én van hun droom van vrijheid en veiligheid. Jaap van der Bie neemt ons mee op zijn reis door Roemenië. Het religieuze leven van dit nieuwe EU-land maakte op hem grote indruk. Josephien van Kessel en Geert van Dartel spraken met dr. Pauline Schrooyen over de visie van de Russische filosoof Vladimir Solovjov op de eenheid van de Kerk en zijn betekenis voor het Westen. Dolf Bruinsma schrijft over de mysticus Nicolaas Kabasilas uit het 14e eeuwse Byzantium. Zijn bijbelse en sacramentele mystiek is voor westerse christenen heel herkenbaar.

Jaargang 53 Nummer 5

Turkije staat op allerlei manieren in de belangstelling. De toetreding van dit land tot de EU is allerwegen onderwerp van discussie, veel meer dan de haast stilzwijgende manier waarop de twee - overwegend Orthodoxe - landen Roemenië en Bulgarije over ruim een maand officieel lid zullen worden. Niet in de laatste plaats werpt rond Turkije de onverwerkte genocide op de Armeense en Syrische christenen van 1915 steeds zijn schaduw op het heden, tot in de Nederlandse landelijke politiek toe. In deze tijd ook, eind november - begin december, zal paus Benedictus XVI het land bezoeken, een gebeuren dat veel belangstelling van de media trekt en door velen ongetwijfeld met grote belangstelling zal worden gevolgd. Herman Teule bezocht in Turkije de oostelijke stad Siirt, ooit een belangrijk christelijk centrum. Hij trof er naast een roemrijk verleden zowel droeve herinneringen als hoopgevende toekomstperspectieven aan. Op Orthodox Kerkenpad VI voert Wil van den Bercken ons voor de laatste keer langs oosterse godshuizen, in drie Balkanlanden (waaronder de twee nieuwe EU-lidstaten): Bulgarije, Servië en Roemenië. Broeder Kees, oud-redactielid van Pokrof en al jaren levend als monnik in Lavra Netofa (Israël), doet verslag van de ontwikkelingen in zijn communiteit. Dolf Langerhuizen bespreekt het boek van Ignace Peckstadt over de Orthodoxe Kerk, de traditie die Peckstadt als jonge Belgische jurist greep en hem ernaar deed overstappen. Voormalig koopvaardij-matroos Rostislav Girvel geeft op een originele wijze icoonschilderles aan kinderen in St Petersburg. Twee resultaten ziet u op de omslag. Josephien van Kessel zocht hem op in Rusland. De voorbereiding op Kerst heeft in de drie Syrische tradities een ander gezicht dan de westerse Advent. Door analyse van de structuur van die periode laat Leo van Leijsen iets van het eigene ervan oplichten.

Jaargang 53 Nummer 4

In deze Pokrof komen vier oosterse christenen, Orthodoxen en anderen, aan het woord, waarvan drie uit het buitenland (Bulgarije, Oekraïne, India). Oosters christendom gaat over een grote groep christenen wereldwijd, maar is steeds meer ook een Nederlandse realiteit. Michael Bakker van de Russisch-orthodoxe parochie vertelt over de verhuizing van zijn kerk naar de Amsterdamse Jordaan. De religieuze functie van het kapucijnen-klooster daar wordt op een nieuwe wijze voortgezet. Lang geleden voortgekomen uit het Oosters Werk van de paters Kapucijnen vindt Pokrof het bijzonder dat Orthodoxen in ons tijdschrift vertellen over hun nieuwe plek in de voormalige kapucijnenkerk. Monnik Xavier Koodapuzha schrijft over een boeiende revival van het oriëntaalse monnikendom in de Syromalabaarse Katholieke Kerk van India en Lydia Starodubtseva uit het Oost-Oekraïense Kharkiv heft een tipje op van de Beschermende Sluier van de Moeder Gods (Pokrof), het feest en het symbool dat zo’n grote populariteit in de Russische traditie wist te verwerven. Dimitar Popmarinov uit Bulgarije leidt ons in in het Orthodoxe Schriftverstaan dat, verweven met de héle Orthodoxe traditie, andere accenten zet dan de protestantse of westerse katholieke bijbelopvatting. Wil van den Bercken neemt ons mee naar het mooie Lviv in West-Oekraïne, waar de verschillende godshuizen getuigen van het veelkleurige verleden en heden van deze stad. In een interview vertelt Kees den Biesen over de inspiratie die de 4e-eeuwse dichter Efrem hem geeft bij zijn verkenning van het symbolisch denken, terwijl Geert van Dartel verslag doet van de beginnende dialoog tussen Turken en Syrisch- orthodoxen in Enschede. Die bijeenkomst was de tweede poging na een eerdere afgelasting vanwege bedreigingen die de nationale pers haalden. Alles ging goed dit keer, maar er ligt nog veel stof tot spreken in de toekomst. Wij hopen dat Pokrof u voldoende stof tot informatie en leesplezier biedt.

Jaargang 53 Nummer 3

Op de omslag van deze derde Pokrof van het jaar is een foto van een oudgelovige kerk in Riga afgebeeld. Hij werd gemaakt door Frans Hoppenbrouwers tijdens een reis naar Letland. “Oud- gelovigen hebben van oudsher weinig op met vreemden. Het zijn buitenstaanders die in een door de antichrist beheerste wereld leven,” schrijft Hoppenbrouwers. Het is moeilijk toegang te krijgen tot een oudgelovige kerk en in contact te komen met de mensen. Een buitenstaander wordt gauw van het kastje naar de muur gestuurd. We zijn verheugd dat we met het artikel van Frans Hoppenbrouwers voor u de wereld van de oudgelovigen voor een deel kunnen ontsluiten. Ook een minder bekende kerk in de oosterse wereld: de Koptisch-orthodoxe Kerk van Kenia. Pas in 1976 werd de eerste Koptisch-orthodoxe kerk in Kenia gebouwd. De kerk heeft sindsdien een grote activiteit ontplooid. Bisschop Paul van de missie in Afrika was op bezoek in Nederland om steun te verwerven voor projecten van de kerk, die zich vaak richten op de grote sociale problematiek in het Afrikaanse land. Op de Zondag voor de Oosterse Kerken op 14 mei stond de Koptisch-orthodoxe Kerk centraal en twee projecten van bisschop Paul. Spin-off van de Assemblee van de Wereldraad van Kerken in februari van dit jaar zijn twee interviews met Orthodoxe bisschoppen. Bisschop Ignatij uit Servië vertelt over de Orthodoxe oecumene, met name met de Rooms-katholieke Kerk, en geeft zijn zienswijze op het wezen van de Kerk. Theoloog en archimandriet Elpidophoros van het Grieks-orthodoxe patriarchaat van Constantinopel te Istanbul spreekt over de oecumene en over de positie van Turkije en de plaats van het patriar- chaat daarin. Ook in dit nummer de vierde aflevering van het Orthodoxe kerkenpad en een artikel van dr. Jan Sanders, priester en oriëntalist, die de puzzelstuk- jes van een mozaïek bij elkaar past. Hij zoomt in op een relatief recente vondst van twee christelijke mozaïeken in Israël. Uit de details abstraheert hij het verhaal van gelovigen van de vroege kerk.

Jaargang 53 Nummer 2

Op dit moment zitten we liturgisch in de voorbereidingstijd van Pasen, dat volgens de westerse telling op 16 april en volgens de oosterse op 23 april valt. Het is een periode van inkeer en ‘terugkeer’. In de Byzantijnse traditie speelt de parabel van de Verloren Zoon, al vanaf de tijd net vóór de Veertigdagentijd, door heel deze periode een rol. De ‘Grote Vasten’ is één grote terugkeer van de Verloren Zoon.  En op de vierde zondag staat Johannes Klimakos centraal, iemand die de terugkeer van alle zonen en dochters of - in zijn beeld - de opgang naar God uitvoerig heeft beschreven en geanalyseerd. Paul Gilis schrijft over deze boeiende Johannes. Wim Lamfers beschrijft Vasten, Goede Week en Pasen in Roemenië. De verrijzenis van Christus doordringt er alles. Christenen zou men allen de ‘verloren kinderen’ van de eenheid kunnen noemen. Oecumene is een nog lang af te leggen weg naar de eenheid die verloren ging. Geert van Dartel beschrijft de Oosters-orthodoxe en Oriëntaals-orthodoxe inbreng op de Assemblee van de Wereldraad in Brazilië vorige maand, februari 2006. Wil van den Bercken voert ons dit keer op Orthodox kerkenpad III mee naar Sint Petersburg. Hij staat onder andere stil bij de oecumenische symboliek van de monumentale kerkgebouwen in deze voormalige hoofdstad van Rusland. In Brussel werd de nieuwe Syrisch-orthodoxe aartsbisschop geconsacreerd, voor het nieuw gecreëerde patriarchaal vicariaat van België en Frankrijk. Herman Teule doet verslag van de dienst en van de nieuwe ontwikkelingen. De paus wil zich niet langer ‘patriarch van het Westen’ laten noemen. U leest dit nieuws en de reacties erop in een uitgebreid artikel op de nieuwspagina’s. Heleen Murre-van den Berg reisde afgelopen zomer naar Oost-Syrië en vertelt ons over het leven van de Assyrische christenen daar. Na drei- gende leegloop een verhaal van voorzichtige hoop.