Jaargang 59 Nummer 1

De Russische acteur en auteur Victor Jákovljev heeft een boeiende visie op Boris Pasternak, de schrijver van Dokter Zjivago. Paul Baars vertelt ons erover en plaatst er enkele gedichten van Pasternak bij, vertaald door Frans-Joseph van Agt. Leo van Leijsen beschrijft aan de hand van berichten en artikelen uit de pers iets over de netelige positie van de christenen in Syrië onder het wankelend maar nog altijd niet gevallen bewind van Assad. Het huidige Rusland onder Medvedev en Poetin is een land met weinig politieke vrijheid; anders, meer rooskléúrig, is het – zo blijkt uit een signalement vanuit de redactie – gesteld met de kerkelijke en culturele vrijheid, bijvoorbeeld op internet. In de meditatie kijken we met u naar de dichterlijke hymnen en de sprekende icoon van het Feest van de Ontmoeting des Heren. Het eens zo roemrijke oriëntaalse christendom dat vanuit het Midden-Oosten tot ver in Oost-Azië reikte, wordt door Paul Brenninkmeijer ter sprake gebracht in een bespreking van twee boeken over dit onderwerp. Tot slot schrijft Dolf Bruinsma over de originele en in meerdere opzichten on-orthodoxe Russische dichter Poesjkin.

Jaargang 58 Nummer 5

Deze Pokrof is de laatste van 2011. Pokrof hoopt met dit nummer weer een aantal inspirerende en leerzame artike- len te bieden. In Oekraïne zijn er politieke ontwikkelingen die regelmatig de media halen. Gaat het daarbij veelal over heden en toekomst, ook het verleden, inclusief zijn donkere episoden, is in Oekraïne niet passé. Heleen Zorgdrager doet verslag van de worsteling met de Holocaust in Oekraïne tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij schetst een reëel beeld met hoopvolle tekenen voor een nieuwe fase in de Oekraïense geschiedschrijving. Huub Vogelaar interviewde Wil van den Bercken bij zijn afscheid als bijzonder hoogleraar Russisch Christendom. Deze geeft zijn waardering voor positieve ontwikkelingen in de Russisch-orthodoxe Kerk, maar plaatst – wars van romantiek en ideologie – ook kritische kanttekeningen. Paul Brenninkmeijer geeft in zijn meditatie, aan de hand van historische waarheden en legenden, een beeld van de H. Nicolaas in Oost en West. Evangelischen en Orthodoxen hebben een verschillende visie op het christelijk geloof. In Bulgarije heeft dat aanleiding gegeven tot ongemakkelijke betrekkingen. Er zijn echter ook positieve ontwikkelingen, zoals Tanya Petrova in haar bijdrage laat zien. Een land met een bewogen geschiedenis, waar men- sen met heel diverse achtergronden samenleven, is Libanon. Antoine Fleyfel schreef een boek over ’contextuele Libanese theologie’. De visionaire auteurs die hij behandelt, zijn nieuwe wegen gegaan, gedreven om in hun context oplossingen te zoeken voor de religieuze, politieke en maatschappelijke problemen. Tot slot bespreekt Dolf Bruinsma het dit jaar verschenen boek van Wil van den Bercken over de romans van Dostojevski.

Jaargang 58 Nummer 4

Pokrof 2011-4 valt niet op het eind van het werkseizoen bij u op de mat, maar op het moment dat een nieuw werkseizoen al weer enige weken oud is (‘n experiment). Opmerkelijk is dat bij die moderne aftrap van een nieuw werkjaar begin september het oude Byzantijnse kerkelijke jaar met zijn aanvang op 1 september zo wonderwel aansluit. Wij, mensen van nu, zitten – niet officieel maar wel feitelijk - tussen twee Nieuwjaren in, 1 september én 1 januari. Wij plaatsen hierover een voordracht van de Russische priester Pavel Adelgeim, zij het dat ze in orthodox Rusland maar liefst dríe Nieuwjaren hebben. Leest u daar zelf. Wil van den Bercken vertelt ons over politieke iconen, een relatief onbekend maar niet onbelangrijk thema. Paul Brenninkmeijer mediteert over een ander soort icoon, die van de Moeder Gods van de tederheid. Kees Hulsman plaatst de gecompliceerde situatie van de Kopten in Egypte ten opzichte van de Staat en de Islam binnen de context van óók binnenkerkelijke discussies. Huub Vogelaar vertelt over de boeiende dialoog tussen Finse lutheranen en Russische orthodoxen, die ook binnenslands in Finland oecumenische vruchten heeft afgeworpen. Katja Tolstaja schrijft over het debat in Rusland tussen Orthodoxie en samenleving - vaak een schreeuwerige dialoog van doven. Wij hopen u met dit nieuwe Pokrofnummer weer vol- doende boeiende informatie te bieden over oosters christendom.

Blader door deze Pokrof>

Jaargang 58 Nummer 3

Al enige tijd heeft de Russisch-orthodoxe kerk in Amsterdam een nieuwe iconostase. In een interview vertelt vader Hildo Bos erover. Redactielid Huub Vogelaar bracht Pokrof in contact met de in Nederland werkende Schotse predikant Robert Calvert en de Roemeens-orthodoxe professor liturgie, Sava Viorel, toen deze laatste in het najaar een academische tour maakte langs enkele theologische faculteiten in Nederland. Gastheer: ds Calvert. Vanuit de gesprekken tijdens die tour ontstond bij Calvert een artikel over zijn fascinatie voor de Orthodoxie. Nu gepubliceerd in deze Pokrof! Paul Baars reflecteert over traditie en vrijheid binnen het vieren van de Byzantijnse/ orthodoxe liturgie. Paul Brenninkmeijer brengt de christenen van Egypte die niet tot de Koptisch-orthodoxe Kerk behoren voor het voetlicht, alsook de moeilijke moslim-christelijke relatie in het land. Met 6 augustus in het verschiet gaat de meditatie over de Gedaanteverandering van de Heer en de verbeelding ervan. De bisschoppenconferentie in de EU boog zich in het voorjaar over de nieuwe situatie in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, Richard Steenvoorde was erbij en doet verslag. Als deze Pokrof bij u op de mat valt, is de zomer begonnen. Tijd van vakantie, reizen of ontspannen thuis verpozen. Een goede en zonnige tijd toegewenst.

Jaargang 58 Nummer 2

De positie van christenen in het Midden-Oosten is vaak zorgwekkend, velen verlaten hun land. In een recente special van de Frankfurter Allgemeine noemt bisschop Basilius van Mossul (Irak) enkele punten waarom het belangrijk is dat deze christenen in hun vaderland blijven. In een boeiend artikel gaat Leo van Leijsen hier nader op in. Een land uit het Midden-Oosten waar christenen het moeilijk hebben is Egypte. Paul Brenninkmeijer doet verslag van een recente reis, die plotseling een andere wending kreeg. ’Bidden naar het Oosten’ is de naam van een vorig jaar verschenen studie. Dolf Langerhuizen schreef over dit boek een recensie. Anton Houtepen (+ 2010) was een bezield oecumenicus en een groot theoloog. Huub Vogelaar gaat in op zijn waardering voor het oosters christendom. Paul Baars bespreekt de Russische film ‘Pop’ (priester). Deze film speelt zich af tijdens WO II in de door de Duitse nazi’s bezette regio Pskov. Baars wijst ook op de enorme doorwerking van dit dramatische stuk verleden. Een tentoonstelling met de uitnodigende naam: ‘Ongekende schoonheid. Iconen uit Macedonië’ is in het Catharijneconvent te zien tot en met 11 mei. Leo van Leijsen was er en beschrijft zijn indrukken. De meditatie van dit nummer gaat in op Pasen en de betekenis van de paasicoon. Deze Pokrof wil u wederom een gevarieerd aanbod bie- den. Namens de redactie wens ik u veel inspiratie en lees- plezier toe en alvast een Gezegend Paasfeest!

Blader door deze Pokrof>

Jaargang 58 Nummer 1

De redactie van Pokrof wenst u, op het einde van januari, nog alle goeds voor 2011. De jaarwisseling toonde met een aanslag op een Koptische kerk in Egypte met veel doden (zie Korte Berichten) tragisch genoeg weer aan dat het thema van de katholieke bisschoppensynode afgelopen oktober te Rome, ‘de situ- atie van de christenen in het Midden-Oosten’, niets aan actualiteit heeft ingeboet.  Herman Teule die met name intensief deelnam aan de voor-consultaties, schrijft over het belang van deze synode. Frans Hoppenbrouwers doet verslag van zijn ontmoeting met de boeiende kluizenaar Arseni uit de Kaukasus. Is Christus’ ware Gelaat mogelijk terug te vinden op een doek uit een Italiaanse kloosterkerk, vraagt Paul Brenninkmeijer zich af. Over zo’n twee weken, op zondag 13 februari, begint in de Byzantijnse traditie – zowel voor orthodoxen als katholieken die dit jaar tezelfdertijd Pasen vieren – al weer de zogeheten Voorvasten, de eerste stap op de wekenlange weg naar het feest van de Opstanding. In de meditatie gaat de Russisch-orthodoxe monnik en icoonschilder Zinon in op de betekenis van het vasten als voorbereiding op de ontmoeting met Christus. Leo van Leijsen belicht de relatief onbekende Eritrees-orthodoxe Kerk en tot slot vertelt Dolf Langerhuizen aan de hand van een hedendaagse icoon van Sint-Hiëronymus, geschilderd door Geert Hüsstege, over deze geleerde heilige en zijn band met de Bijbel. Wij hopen dat u met dit nummer en in het hele komende jaar via Pokrof weer veel informatie over en inspiratie door de boeiende wereld van het oosters christendom zult opdoen.

Jaargang 57 Nummer 5

Dit nummer van Pokrof is het laatste van het jaar 2010. Het afgelopen jaar is er veel gebeurd aan lief en leed. Zo is in augustus vader Piet Al overleden. Velen hebben Piet in de loop van de jaren leren kennen als inspirerend voorganger in de Byzantijnse liturgie. In deze Pokrof wordt daarom ruim aandacht geschonken aan deze bijzondere mens. Zijn kennis van de theologie van de oosterse kerken was groot. Zijn artikel in Pokrof, Genezende kracht van iconen, heeft hij dit jaar nog geschreven en getuigt zowel van zijn spiritualiteit als van zijn kennis. Beide waren voor Piet Al onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ton Sip, eveneens voorganger in de Byzantijnse Liturgie, eert Piet Al met zijn bijdrage Eeuwige gedachtenis. Ook de woorden van abt Ward Cortvrient, uitgesproken in de homilie tijdens de uitvaartliturgie, laten zien waar Piet voor stond. Voorts is er in dit nummer een meditatie van vader Pavel Adelgeim over Christus’ Geboorte en brengt Paul Brenninkmeijer naar aanleiding van een orthodoxe studiedag het thema vergeving onder onze aandacht. Wim Lamfers beschrijft bloemrijk een Roemeens nonnenkloostertje; Geert van Dartel doet verslag van een belangrijke bijeenkomst van de Societas Oecumenica in de Servische hoofdstad Belgrado en Paul Baars vertelt over het leven in het Russisch-orthodoxe Savva- Krypetski-klooster dat hij de afgelopen jaren enkele malen bezocht. Tot slot zijn er de korte berichten.

Jaargang 57 Nummer 4

Dit Pokrofnummer brengt ons in Rusland, Egypte, het oude Syrië en Bulgarije, Duitsland en Istanboel. Contreien die zich doorgaans ook mogen verheugen op veel toeristische belangstelling. Als u deze Pokrof ontvangt, loopt de maand augustus vrijwel ten einde en daarmee voor velen het vakantieseizoen. Pokrof blijft nog even in de sfeer van reizen en lonkende vergezichten. Dolf Bruinsma brengt ons in de hedendaagse poëzie van Rusland met de onlangs overleden dichteres Jelena Sjvarts. Paul van Geest voert ons mee naar het spirituele klimaat van de Egyptische woestijn, meer dan anderhalf duizend jaar geleden, en vertelt over de geestelijke ontwikkeling van Antonius de Grote zoals zijn biograaf Athanasius van Alexandrië die zag. Iglika Vassileva laat zien hoe de figuur van de Syrische kerkvader Efrem in beduidend strengere penseelstreken werd overgeschilderd door de Griekse en Bulgaarse orthodoxen uit de Byzantijnse tijd. Een gedicht van Jelena Sjvarts geeft een geheel eigen interpretatie aan de bijbelse David die ooit voor de Ark danste, en Dolf Bruinsma biedt er een korte meditatie bij. In een interview spreekt Reinhard Thöle, protestants theoloog uit Duitsland, over de oecumenische betekenis van de orthodoxe rite van de broodbreking. Leo van Leijsen bespreekt de film Agora die speelt in het Egyptische Alexandrië van rond 400, terwijl Bert Groen enkel boeiende historische achtergronden geeft van de liturgie in Byzantium. Een nieuw werk- en/of activiteitenseizoen staat voor de deur of is al begonnen. Als u zelf al niet een van de bovengenoemde gebieden bezocht mocht hebben, dan kunt u hoe dan ook aan de hand van de geboden arti- kelen nog kort een nazomerse tour maken langs deze plekken van oosters christendom.

Jaargang 57 Nummer 3

In dit Pokrofnummer van de vroege zomer bieden wij u een diversiteit aan onderwerpen uit de oosterse Kerken. We beginnen met een niet altijd florisant heden: diaken Ramzy vertelt over de situatie van de Kopten in Egypte en over de veranderde houding in dezen van hun Kerk wereldwijd. Daarna een stukje nabije toekomst: het Petrus-en-Paulusfeest eind juni, waarvan Leo van Leijsen vooral de icoon belicht. De geschiedenis van Moeder Jelena, een Russische wetenschapper en moniale, staat centraal in een bijdrage van Katja Tolstaja, die haar persoonlijk heeft gekend. De meditatie is de publicatie van een aangrijpend relaas door Moeder Jelena zelf. Paul Brenninkmeijer schrijft over een Duits-Nederlandse monnik (een oom van hem), die voor de Tweede Wereldoorlog gedurende enige tijd een rol speelde in het eenheidsstreven van de Rooms-katholieke Kerk richting Orthodoxie. Tezelfdertijd was Dom Lambert Beauduin, stichter van Amay/Chevetogne, oecumenisch actief; Dolf Langerhuizen bespreekt zijn onlangs vertaalde biografie, geschreven door twee Franstalige auteurs. Pokrof brengt het oosters christendom bij u thuis. Maar misschien brengt u op vakantie – Griekenland, Bulgarije, Rusland, Istanboel – ook een bezoekje aan een oosterse kerk zelf…?

Jaargang 57 Nummer 2

Deze tweede Pokrof van 2010 opent met een artikel door Dolf Langerhuizen over de betekenis van de Byzantijnse Goddelijke Liturgie (eucharistie). Met name het verkondigend karakter ervan wordt belicht. Hiermee steekt het artikel in op het motto van de Zondag voor de Oosterse Kerken op 2 mei 2010, ‘Straal van licht! De kracht van liturgie’. Leo van Leijsen schreef een overzichtsartikel over de verschillende religies en kerken onder de Albanezen. In een recensie door Katja Tolstaja van het boek over Lena Somers- Bondarenko’s leven vangen we een glimp op van het harde leven van vrouwen uit stalinistisch Rusland, die in nazi-Duitsland dwangarbeid moesten verrichten en via huwelijken met Nederlandse mannen in Nederland terechtkwamen. In de meditatie midden in Pokrof staat Pasen centraal, het komende feest. Vader Pavel Adelheim uit Pskof tekent ervoor. Paul Brenninkmeijer behandelt de belangrijke plaats van het bijbelboek Genesis in de voorbereidingstijd op dat grote feest van Pasen. Paul Baars vertelt het oecumenische relaas van de Byzantijnse kapel in Nijmegen. In de tientallen jaren van zijn bestaan heeft deze gebedsruimte zich van een exclusief Byzantijnse katholieke kapel ontwikkeld tot een godshuis voor ook Servische en Russische orthodoxe parochies.