Indrukken cursus 'Icoon lezen' Zwolle
In april-mei-juni jl hield het Thomashuis in het Dominicanenklooster te Zwolle een cursus van 3 avonden over feesticonen, met de titel ‘Iconen lezen’. Feesticonen zijn iconen die samen met de betreffende Bijbeltekst en de - oosterse - liturgische teksten uitdrukken wat er op een christelijk feest wordt gevierd. Aan de orde kwamen de ontmoeting van de Samaritaanse Vrouw met Jezus (Joh 4, in de Byzantijnse liturgie herdacht op de Vijfde Zondag van Pasen) en de twee bekende verhalen uit Handelingen 1 en 2: Hemelvaart en Pinksteren. Dhr Leo van Leijsen (Katholieke Vereniging voor Oecumene) en mevr Rini Bekkers (Thomashuis) leidden de avonden.
‘Ik volgde de cursus in Zwolle en kijk er met veel waardering op terug’, aldus mevr. Ludie Gootjes-Klamer, zelf kunstenares. Hieronder enkele indrukken van haar.
Eén icoon per avond. De Samaritaanse Vrouw
«De eerste avond begint met luisteren naar muziek (CD met Macedonisch-orthodoxe Byzantijnse kerkzang, red.) . Ik hoor lage mannenstemmen zingen. Het klinkt als gregoriaanse zang. Het is even wennen aan de rust die ervan uitgaat. De icoon van de Samaritaanse Vrouw wordt uitgedeeld. Het kijken begint met het benoemen van wat je ziet op de afbeelding. Dat lijkt me een eenvoudige vraag. Toch zijn we daar met elkaar best lang mee bezig. Het valt me op dat je leert kijken zonder oordeel. Met een open blik voor wat je ziet. Alles wat we zien wordt opgeschreven.
Daarna vertelt Rini over de geschiedenis van het Samaritaanse volk en lezen we het verhaal uit de Bijbel. Wat hebben we nu op de icoon gezien bekeken vanuit het verhaal? Op deze manier proberen we door te dringen in het verhaal. Door te kijken, te luisteren, te lezen en vooral door te ontvangen. Leo benadrukt in zijn uitleg over de functie van het icoon dat een icoon bedoeld is om “present te stellen” en de gebeurtenis in ons leven te trekken. Daar mijmer ik op de fiets nog een poos over na. Mag ik mezelf zien als Samaritaanse vrouw die zo verrast wordt door dit contact met Jezus, de bron van levend water? Er komt een lied in mij naar boven met daarin de zin: “Waarin wijzelf tot bron van zegen zijn”.»
Hemelvaartsicoon
«De tweede avond beginnen we met tekenen. Op een A4-tje tekenen we wat wij voor beeld hebben bij Hemelvaart. Wat zien we voor ons? Daarna kijken we naar de icoon van Hemelvaart; benoemen nauwkeurig wat we zien. We zien een zegenende Christus die in de hemelkoepel zit. We zien engelen en discipelen. We staan stil bij de vrouw die zo centraal op het icoon staat afgebeeld. Wat is haar betekenis in deze afbeelding? Staat ze symbool voor de Kerk? Dat staan de discipelen toch ook? Leo vertelt bevlogen over Maria die symbool staat voor de hemelse Kerk. De Kerk van alle tijden en plaatsen. Onwankelbaar. Vruchtbaar. Zoals in Openbaring beschreven wordt. We lezen teksten uit de Bijbel en teksten uit andere bronnen van onze kerkvaders.
Rini vertelt over “ hemelvaart-gebeurtenissen” uit het OT. Over Henoch, Mozes en Elia.
We kijken nogmaals naar de icoon. De jurk van Maria is blauw - dat staat voor aards. Een rode mantel bedekt haar schouders. Dat staat symbool voor haar hemelse bedekking die ze heeft ontvangen. Ontvangen is voor mij wel de oefening in deze cursus ‘Iconen lezen’ geweest.»
Pinkstericoon
«De derde avond ging specifiek over ontvangen. Het icoon van het pinksterfeest hebben we ‘gelezen’. Zichtbaar hoe vanuit de hemel “gekke soort tongen van vuur” uit de hemel vallen op ons.
Het bijzondere op die avond was ook dat een van de deelnemers een echte icoon bij zich had.
Het mooie in dit beeld van de pinkstericoon is dat wij zelf mogen aanschuiven op de bank die op de icoon staat afgebeeld. We zijn niet alleen toeschouwer maar de icoon doet een appèl op ons. Ook wij ontvangen Gods Geest in ons. Hij leeft in ons.
De cursus iconen lezen was voor mij een oefening in ontvangen.»
Ludie Gootjes-Klamer
Foto's:
- Deel van een icoon, uit de aankondiging van de cursus.
- Griekse icoon van de Samaritaanse bij de bron.
- Hemelvaart, Novgorod (Rusland), 15e eeuw.
- Pinksteren, Stavronikita, Athos (Griekenland), 16e eeuw. De bank in hoefijzervorm waarop de apostelen zitten, loopt aan de voorkant denkbeeldig door, naar ons toe.