Oosterse Tweede Paasdag
Vandaag is het Sjam-en-Nessiem in de Koptische Kerk. Dat betekent in het Arabisch letterlijk ‘Opsnuiven van de zefier (een lichte westenwind)’ . Bijvoorbeeld de Koptisch-orthodoxe parochie van Utrecht viert deze dag, maar ook andere Koptische parochies elders in Nederland doen dat.
Sjam-en-Nessiem is de naam voor wat wij Tweede Paasdag zouden noemen. Want gisteren was het in de Koptisch-orthodoxe kerken maar ook in de meeste andere orthodoxe kerken Pasen. Dat is een week later dit jaar dan in de westerse kerken, protestantse en katholieke. Het feest van Jezus’ Opstanding is het afgelopen weekend in ons land in de vele parochies van Syrisch-orthodoxen, Ethiopiërs, Russen, Grieken en ook van orthodoxe Nederlanders uitbundig gevierd, in de paaswake ’s nachts en in de diensten op Eerste Paasdag overdag. Men groet elkaar in kerk en daarbuiten met ‘Christus is opgestaan’. De ander antwoordt ‘Hij is waarlijk opgestaan’.
Bij de oosters-orthodoxen, d.w.z. de orthodoxenvan de Byzantijnsetraditie zoals Russen, Roemenen, Grieken en Serviërs, heet Tweede Paasdag de ‘Lichtende Maandag’: het Licht van Pasen overstraalt alles. De liturgische vieringen in deze paasweek zijn ook echt anders van inhoud, vorm en sfeer dan elders in het kerkelijke jaar.
Dit alles om aan te geven: Pasen maakt alles anders, haalt de gewone gang van zaken a.h.w. overhoop. Alles straalt lichtheid en blijdschap uit.
Paasdatum
Waarom nu pas Pasen? Orthodoxe christenen hebben al eeuwen een andere berekening voor wanneer Pasen valt. Ook oosterse christenen die bij de katholieke kerk horen, vieren in sommige landen nu pas
Pasen, zoals bijvoorbeeld in Oekraïne. Er zijn ook onafhankelijke kerken in het christelijk Oosten, zoals van de Assyriërs, de Fins-orthodoxen en de Armeniërs, die Pasen al een week geleden hebben gevierd, samen met de westerse christenen. Kortom, veelvormigheid alom.
Soms worden de verschillende paasdata als een probleem in de oecumene ervaren. Met name kan dit het geval zijn in het Midden-Oosten, waar de christenen van zowel oosterse als westerse tradities een minderheid vormen temidden van een islamitische meerderheid. Dan komt Pasen op verschillende data in de vaak gemengde huwelijken van christenen erg onhandig uit en geeft het ook een verbrokkeld getuigenis ten opzichte van de moslimse medeburgers. Maar men kan in de verschillende paasdata tevens iets positiefs zien: het herinnert ons eraan dat in heden en verleden locale kerken wel degelijk van elkaar afwijkende paasdata konden hebben zonder dat dit afbreuk deed aan de onderlinge geloofseenheid en aan hun volledige kerkelijke gemeenschap. Het herinnert ons er eveneens aan dat Pasen de altijddurende basis is van het christelijke geloof, die - weliswaar gebonden aan een bepaalde datum voor de viering ervan – zich niet laat vastpinnen op een bepaalde periode in het jaar.
Egypte
In Egypte is Sjam-en-Nessiem sinds mensenheugenis een nationale feestdag, zowel voor Koptische christenen als voor hun moslimse landgenoten. Hij is het begin van het voorjaar en gaat terug op een oud lentefeest van het faraonische Egypte. De Egyptische christenen hebben bij hun aanname van het Evangelie deze dag meegenomen in hun Koptische kerkelijk jaar en gekoppeld aan het Paasfeest. Christenen en moslims gaan picknicken en eten spijzen die typisch zijn voor Sjam-en-Nessiem. De verhouding tussen Kopten en (bepaalde extreme) moslims is al jaren gespannen in Egypte. Het is te hopen dat de vrede die Pasen voor alle mensen in zich bergt, blijvend gesymboliseerd zal blijven in de gezamenlijke viering van de oosterse Tweede Paasdag in Egypte door zowel christenen als moslims
(Foto: Koptische paasikoon, foto van dr. M. Immerzeel)
.