Perspectief 2021-53

12 Prof. dr. Marcel Sarot Perspectief protestantse en Katholieke opvattingen vergelijkt, bezorgt mij een ongemakkelijk gevoel – zo’n beetje alsof iemand het vooroordeel dat Franse auto’s comfortabeler zijn dan Duitse probeert te ontmaskeren door een De Dion Bouton uit 1899 te vergelijken met een he- dendaagse Mercedes-Benz. De laatste is inderdaad comfortabeler, maar toch bewijst de vergelijking niet wat zij beoogt te bewijzen. Hier komt bij dat ik de Rooms-katholieke opvattingen soms ongelukkig verwoord vindt, zeker in oecumenisch verband. Zo stelt Pouw dat volgens de Katholieke theologie de mens ‘medewerkt aan de heiliging van de wereld’ en ‘medeverlosser met en in Christus’ is. 5 De term ‘ medewerking ’ ( cooperation ) doet bij protestanten allerhande alarmbellen rinkelen; er zijn andere, voor protestanten wel aanvaardbare manieren om tot uitdrukking te bren- gen dat mensen niet slechts objecten van Gods causale manipulatie zijn, geen ‘stokken en blokken’ maar personen met wie God een relatie aan wil gaan. 6 En in zijn catechese van 24 maart jl. heeft Paus Franciscus nog weer een keer onderst reept: ‘Christ is the Mediator, Christ is the bridge that we cross to turn to the Father. He is the only Redeemer: there are no co- redeemers with Christ.’ 7 Het gebruik van de term ‘medeverlosser’ is theologisch fragwürdig en oecumenisch tactloos. Hier komt nog iets anders bij: wij moeten ervoor waken dat wij uit de theologie van de reformatoren geen conclusies trekken die in hun eigen traditie niet worden getrokken, en deze conclusies als typerend voor het protestantisme beschouwen. In het voorliggende boek meen ik dat dit enkel keren gebeurt. Ik geef twee voorbeelden. Allereerst: Pouw laat in zijn analyse van de theologie van Calvijn zien dat Calvijn zoveel nadruk legt op Gods handelen en zo weinig overlaat aan de mens in de relatie met God, dat nauwelijks sprake kan zijn van een echte relatie tussen beide. 8 Tussen haakjes: ik vind Pouws kritische analyse van de structuur van het denken van Luther en Calvijn een van de sterkste kanten van dit boek; hij slaagt er goed in de logica van hun denken bloot te leggen, en dat is soms zeer verhelderend. Maar tegelijkertijd realiseer ik me dan wel dat de Nederlandse theoloog die het meest de klemtoon heeft gelegd op de persoonlijke liefdesrelatie van God en mens een Calvinistische theoloog is, namelijk mijn vorige week overleden leermeester Vincent Brümmer. 9 En hij was beslist geen eenling, want uit statistisch onderzoek naar de levens- beschouwelijke overtuigingen van Nederlanders blijkt steevast dat protestanten vaker dan Katholieken hechten aan een persoonlijke relatie met God. 10 Een tweede voorbeeld is dat