Perspectief 2018-40

2018-40 13 Reag eer Vroeg-katholisisme in het Nieuwe Testament Cees Luttik In de jaren vijftig kwam de bekende reformatorische exegeet Ernst Käsemann (1906-1998), uit de school van de invloedrijke theoloog en exegeet Rudolf Bultmann (1884-1976), bij nadere bestudering van het Nieuwe Testament tot de hoogst opmerkelijke conclusie, dat zogehe- ten ‘katholieke' elementen al in het apostolisch tijdvak aan te wijzen waren. 1 De vaststelling van deze voor de Reformatie verfoeilijke katholieke geloofszaken stond in schrille tegenstelling tot de door de grote libe- rale kerkhistoricus A. Harnack (1851-1930) aangenomen opvatting hierover. Harnack was van mening dat de katholieke kerk met haar ambten, traditie en instituut niet eerder dan in de tweede eeuw was ontstaan tijdens de strijd met de gnostische stromingen. Het betrof daarbij een ontwikkeling die altijd al in de protestantse kerken als een afval van het oor- spronkelijke zuivere oer-Evangelie werd gezien. Käsemanns conclusies riepen veel reacties op vanuit de wereld van exegeten en theologen. Was deze situatie niet van grote oecumenische betekenis? vroeg men zich af. Käsemann beoordeelde het zogeheten Frühkatholizismus als een foute ontwikkeling, die eigenlijk niet thuishoort in het Nieuwe Testament. Er moest dus een verklaring gevonden worden voor deze Fehlentwicklung. Maar hoe is het Woord Gods in de Schrift dan te verstaan? 1. Käsemanns oplossing: de Canon binnen de Canon Käsemann meende met zekerheid als de kern van het Evangelie te kunnen vaststellen: 'de rechtvaardiging van de zondaar' . Dit veronderstelde hart van het Evangelie werd nu als de Canon binnen de Canon aangenomen. Dit hield daarmee een keuze in uit het geheel van de nieuwtestamentische boodschap. Uit het gegeven van de grote diversiteit in de weer- gave van de Woorden en Daden van de Heer Jezus in de Evangeliën zag Käsemann slechts