Perspectief 2018-39

Perspectief Symposium: Het uitgestelde dispuut. Luthers stellingen herlezen 43 Luther in drieluik: een katholieke visie Prof. dr. Marcel Poorthuis Mijn begrip van Luther baseer ik op zijn vroege geschriften. Het viel me op dat de beroemde stellingen die hij (volgens de legende) op de kerkdeur had gespijkerd, vaak worden genoemd als “het begin van de Reformatie”, maar dat ze zelden worden geciteerd. Dat hangt volgens mij samen met de grote afstand die Luther scheidt van de Nederlandse (calvinistische) protestanten, als het gaat om ambtsop- vatting, sacramenten en liturgie. Het samengaan van de kerken in de PKN heeft een kwalitatieve sprong gemist door de Lutheranen zo wei- nig ruimte te bieden in het geheel van de protestantse kerk. Ik ga dus wél op enkele van zijn stellingen in, die volgens mij niet als het begin van de Reformatie kunnen worden begrepen. Daarna ga ik in op de persoonlijke ervaring van Luther dat hij zich door God aanvaard wist, ondanks en inclusief eigen tekortkomingen, een ervaring die mij onverkort geldig lijkt ook voor katholieken. Het gaat pas mis als daaruit een theologisch systeem wordt gemaakt. Tot slot van dit drieluik wijd ik een enkel woord aan Luthers begrip van vrijheid. Enkele stellingen “God vergeeft niemand de schuld zonder hem tegelijk te brengen tot ootmoedige ge- hoorzaamheid aan de priester als Zijn plaatsvervanger” (stelling 7). Terecht stelt Luther dat God het is die vergeeft. Zelfs Christus gebruikt het passivum: “Uw zonden zijn u vergeven”, om zo naar God te verwijzen. De controverse over de aflaat ging dan ook niet over vergeving – die alleen aan God toekomt (en aan de naaste als die ge- kwetst is ), maar over kwijtschelding van de penitentie, de door de kerk opgelegde boetedoening. Luther noemt de priester de plaatsvervanger van God die ootmoedige ge- hoorzaamheid verdient. Luther lijkt hier haast té rooms: als katholiek zou ik daaraan willen