Perspectief 2018-39

2018-39 Ontmoetingsdag Oecumenisch Forum voor Katholiciteit Prof. dr. Wolfgang Thönissen 130 Reag eer scheuring van de westerse Kerk in verband gebracht, maar evenzeer met het inzicht dat de Kerk altijd op vernieuwing en reformatie blijft aangewezen. Hierop heeft het Tweede Vaticaans concilie met nieuwe nadruk gewezen: de Kerk op haar weg door de wereld wordt opgeroepen zich blijvend te hervormen. Katholiciteit als trouw aan de roeping van de Kerk omsluit tevens de hervorming van de Kerk. In alle eeuwen, tot op heden, was hervorming het legitieme streven van de Kerk. Het wezen ervan wordt door het Tweede Vaticaans concilie, dat hieraan nieuwe ruimte wilde geven, omschreven met de behoefte naar reini- ging, boetedoening en vernieuwing. 14 Het verleende een nieuwe betekenis aan het principe van de latere hervormingsbeweging: “Ecclesia semper reformanda”, toen begre- pen werd dat deze grondregel ontleend is aan een oude katholieke traditie. Reformatio als wederopbouw volgens het oerbeeld, en renovatio als vernieuwing van het leven van de Kerk uit de geest van het evangelie werden door het concilie uitgelegd als trouw aan de eigen roeping en als dynamiek van de weg van de Kerk door de geschiedenis. 15 “Her- vorming betekent aan de waarheid van het evangelie vasthouden en haar steeds zo authentiek mogelijk verkondigen; in de 16 e eeuw leidde dat tot een scheuring van de his- torische banden van de kerkgemeenschap. Vandaag de dag moet hervorming hand in hand gaan met de wetenschap dat de onderlinge gemeenschap der christenen wezenlijk is voor haar getuigenis onder de volken.” 16 Paus Franciscus heeft door zijn deelname aan het Luthers wereldcongres in Lund zijn visie op het hervormingswerk van Luther expliciet duidelijk gemaakt. 2.4 Theologie uit de geest van de Heilige Schrift Het uitgangspunt van de hervorming was voor Luther de vernieuwing van de theologie uit de geest van de Heilige Schrift. Hierin stemde hij overeen met de humanisten van zijn tijd, in de eerste plaats Erasmus. Luthers streven past geheel in de geestelijke strijd om een nieuwe en adequaat Godsbegrip, dat het intellectuele leven van zijn tijd beheerste. Bij Luther draait het om een nieuw verstaan van het Evangelie, als boodschap van Gods barm- hartigheid. Staupitz maakte een begin met de leer, aldus Luther, en hij gaf daarmee aan dat hij voortbouwde op de Augustijnse traditie. 17 Wij weten nu dat daarachter de monas- tieke theologie van Bernard van Clairvaux staat. “Hoewel Luther zeer kritisch was over de scholastieke theologie, heeft hij toch gedurende twintig jaar theologie bedreven als Au- gustijner monnik en als zodanig in de traditie van de monastieke theologie…Luthers