Perspectief 2014-23

Perspectief Prof. dr. Wim François & Prof. dr. Violet Soen 10 het Concilie vooral als een nieuwe etappe in de conciliegeschiedenis, ingeleid door de prelude van concilies van Konstanz, Basel, Ferrara-Firenze en Lateranen V. 10 De bijeenroeping John O’Malley benadrukt dat er naast de weerstanden in de hoogste kringen van de Kerk om een Concilie bijeen te roepen, vooral politieke obstakels waren, meer misschien dan voor de andere algemene concilies. 11 De idee van een Concilie werd immers vooral door keizer Karel V erg gesteund. Hij werd in het Heilig Roomse Rijk geconfronteerd met de door Luther geïnitieerde Hervorming, die de godsdienstige en politieke eenheid van zijn Rijk in gevaar bracht, en kosten vergde die naar zijn aanvoelen beter werden ingezet in een christelijke strijd tegen de Ottomanen. Zijn aartsrivaal, Frans I, was tegen een Concilie gekant, vooreerst omdat het herstel van de religieuze eenheid in het Rijk de positie van Karel in Duitsland en in Europa kon versterken. 12 Bovendien had de Franse koning zelf reeds via het Concordaat van Bologna uit 1515 aanzienlijke invloed had gekregen in de Gallicaanse Kerk, o.m. bij de bisschopsbenoemingen. Deze invloed wilde de Franse koning niet zomaar uit handen geven. Zoals O’Malley daarbij aangeeft, vergeet men te vaak om ook de Engelse koning Hendrik VIII te noemen, terwijl diens oprichting van de Anglicaanse kerk eveneens zorgde dat de paus angst kreeg voor hervorming en staatsinvloed. De co- alitie tussen Engelsen en Fransen zorgde dat de bijeenroeping van een nieuw Concilie na Lateranen V vertraging opriep. 13 Gebrek aan interesse in echte hervormingen bij opeenvolgende pausen, de vrees voor conciliaristische reflexen, alsook het gallicanisme, anglicanisme en politieke strubbelingen, vooral tussen Karel V en Frans I, vertraagden jarenlang de samenroeping van een Concilie. Paradoxaal genoeg was het paus Paulus III, Alessandro Farnese, die zich tot doel had ge- steld de situatie te deblokkeren. De man stond nog met het ene been in het 10 Veel positiever over deze vroege kerkelijke hervormingsbewegingen zijn bijvoorbeeld M. Mullett, The Catholic Reformation , Londen/New York 1999, en het oude maar nog bruikbare J. Olin, The Catholic Refor- mation: Savonarola to Ignatius Loyola. Reform in the Church, 1495-1540 , New York 1969. 11 O’Malley, Trent, p. 51-59. 12 Het beste overzicht over de religieuze strijd van Karel V vindt men bij H. Schilling, ‘The struggle for the Integrity and Unity of Christendom’, in H. Soly (ed.), Charles V , Antwerpen 1999, 285-365. 13 O’Malley, Trent, p. 58-59.