Overeen 2017-38

1 • april 2017 Iconen - ‘In mensenge- zichten kijkt Gij ons aan’ door Leo van Leijsen Inhoudsopgave april 2017 Waarom iconen? Waarom ‘de icoon’ op deze Zondag voor de Oosterse Kerken? Waarom iconen überhaupt? De Byzantijnse liturgie geeft er in een hymne een duidelijk antwoord op: ‘Het onbegrensde Woord van God nam grenzen aan: Het werd mens uit U, o Moeder van God. In U herstelde Hij de beschadig- de icoon van God naar zijn oor- sprong, gesierd met goddelijke schoonheid. In woord en daad belijden wij dit Geheim: daarom vereren wij ook iconen.’ [ Byzantijns Liturgikon , Tilburg- Zagreb 1991] De voortvarende duidelijkheid van de liturgie behoeft ongetwijfeld enige aanvullende uitleg waarom de icoon een dermate belangrijk thema is om er een Zondag voor de Oosterse Kerken aan te wijden. En ook waarom het motto van dit jaar de subtitel ‘In men- sengezichten kijkt Gij ons aan’ draagt. Geheim Met ‘De Icoon’ raken we aan het geheim tussen God en mens, dat veel groter is dan de schoonheid van een beschilderd houten paneel, hoewel stijl en kleur dit al oproepen. De icoon is godsbeeld én mensbeeld tegelijker- tijd. We beginnen met dat laatste. Mensbeeld Met de icoon duiken we in de diepte die God is, maar tegelijkertijd raken we meteen aan ons menszijn. Icoon betekent ‘beeld’. ‘Laten Wij de mens maken naar Ons beeld , als Onze gelijkenis […] En God schiep de mens naar Zijn beeld , naar het beeld van God schiep Hij hem, man- nelijk en vrouwelijk schiep Hij hen.’ [Gen 1,26a, 27] Vanaf het moment dat het ‘beeld’ in de Bijbel verschijnt, al in het eerste hoofdstuk, verschijnt de mens. De blauwdruk die God bij het maken van de mens voor ogen heeft, is Zijn éígen beeld. Het Bijbelse idee van de mens als beelddrager Gods heeft belangrijke consequenties, ethisch en spiritueel. Het inspireerde president Lincoln van de VS om de slavernij af te schaffen; een Israëlische mensenrechtenorgani- satie die zich inzet voor Palestijnse rechten heet ‘B’Tselem’, Bijbels He- breeuws voor ‘naar het Beeld’; het fun- deert de christelijke gedachte van de vergoddelijking van de mens, die met name in de Orthodoxe spiritualiteit centraal staat, en de woorden van Ge- nesis staan ook aan de basis van de icoon. ‘Laten Wij de mens maken naar Ons beeld, als Onze gelijkenis ’ in de Bij- belse taal is die laatste dubbele bewoording aanvullend, er wordt één n Pag. 1-2 ‘Iconen – In mensengezich- ten kijkt Gij ons aan’ is het thema van de Zondag Oosterse Kerken. Leo van Leijsen legt uit wat hiermee beoogd wordt. n Pag. 3 De beroemde icoon Christus Pantocrator uit het St-Catharinaklooster in de Sinaï staat op de poster. Ton Sip legt uit wat deze icoon in hem oproept. n Pag. 4 Over iconen is in het verre verleden strijd gevoerd. Dr. Johan Meijer legt uit wat er op het spel stond. n Pag. 5 Iconen zijn onlosmakelijk verbonden met het leven van orthodoxen niet alleen in de kerk, maar ook thuis en onderweg. v. Theodoor van der Voort vertelt hoe dat zit. n Pag. 6 Ook katholieken en prote- stanten hebben gevoelig- heid en liefde voor iconen ontwikkeld. Siets Nieuwenhuizen verheldert de oecumenische kracht van iconen. n Pag. 7 ‘In idolen zoeken we het eigen verlangen naar het goddelijke te bevredigen’ schrijft Patrick Chatelion in zijn preek ‘Tussen idolen en iconen’. n Pag. 8 Erasmus Oecumenicus – in vrijheid op zoek naar de bronnen van het geloof. De Zondag voor de Oosterse Kerken 2017 op 14 mei a.s. stelt de icoon centraal. Veel mensen hebben iets met iconen. Ze oefenen een grote aantrekkingskracht uit: op gelovigen én niet-gelovigen. Met name van- wege hun schoonheid en hoge graad van artisticiteit. Blijft staan natuur- lijk dat iconen bedoeld zijn als religieuze beeltenissen. Hoe zit dat?

RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=