Katholieke Vereniging voor Oecumene

Lwów zomer 2015. Lviv moet ik schrijven. We kwamen uit het Poolse Wroclaw, eerst het Duitse Breslau, aan in Lviv. Lviv ligt nu in de Oekraïne. Voor de oorlog lag het in Polen.We waren in Lviv om te kijken waar de huizen stonden van onze Poolse grootouders. Zoals veel Duitsers in onze stad Wroclaw rondwandelen, op zoek naar de huizen waarin eerder hun grootouders of ouders woonden. Een vreemde gewaarwording zo, van de andere kant.

Vanuit deze vreemdheid schrijf ik hier over een spagaat die ik in de tram in Lviv beleefde, als opmaat voor een beschrijving van de Poolse oecumenische spagaat die ik in Wroclaw ervaar.

In de tram in Lviv, vol met reizigers, gaven mensen boven onze hoofden elkaar geld door, van achter naar voren. Zo werd er een tijdje terug ook van voren naar achteren een treinkaartje doorgegeven. Ziet u het voor u? Wat een onderling vertrouwen. In een Nederlandse tram zie ik dat niet zo gauw gebeuren. Misschien in de naoorlogse jaren? Maar haast terwijl ik dit dacht stootte iemand me aan en maande me goed op mijn spullen te passen: “er is hier een zakkenroller.” Ik knoopte mijn jasje dicht.

Poolse spagaat

In Wroclaw ben ik actief in de stichting het Huis van de Vrede. Deze stichting staat voor vredeseducatie op basis van de verhalen van de verdreven Duitsers, Polen, Joden en Oekraïners. Binnen deze stichting organiseren we ook oecumenische bijeenkomsten. In Wroclaw wordt sowieso veel aan oecumene gedaan. Zo worden er ook met medewerking van de dominante rooms-katholieke kerk festivals, vieringen, seminars etc. gehouden waarin onze stichting betrokken is of die we zelf soms initiëren. Met de rabbijn, de rector van het protestantse seminarie, de imam, de pater franciscaan en met de lutherse pastor vormen we het theologisch “Konvent”. Met hen organiseren we ook bijeenkomsten rond de protestantse Dietrich Bonhoeffer en Katharina Staritz, rabbijn Benno Jacob en zuster Theresia van het Kruis oftewel Edith Stein: theologen hier geboren, die ook, elk op eigen wijze, zich tegen het antisemitisme keerden. We organiseren ook bibliodrama in de moskee, de synagoge en het klooster en we bidden samen in de richting van Mekka - Jeruzalem ... het zijn de wonderen van Wroclaw.

Onlangs organiseerde het aartsbisdom Wroclaw de “Nacht van de Kerken”. Onder deze naam werden her en der in stad en omstreken gedurende enkele dagen activiteiten opgezet. Mijn collega van het Huis van de Vrede hield in die “Nacht”in de Grieks-katholieke katedraal – waar veel Oekraïners kerken - een lezing over het werk van de twee Poolse iconenschilders Nowosielski (Grieks-katholiek) en Stalony-Dobrzanski (orthodox) in de Poolse rooms-katholieke gothische kerken die voorheen protestants waren.

Een prachtig initiatief, meende ik. Later bleek dat gedurende die Nacht van de Kerken antisemitische lezingen waren gehouden. Degene die vanuit het aartsbisdom het gebeuren organiseerde, vertelde aan een journalist dat er voor verschillende meningen plaats moest zijn. Niet dat er iemand van de joodse gemeente aan die Nacht meedeed. Maar goed, er werd dus een lezing over iconenschilders gegeven, dat was al oecumenisch. En in de lutherse kerk van de Duitstalige minderheid spraken in die Nacht ook een Rooms-katholieke theoloog en een lutherse dominee met elkaar over Bonhoeffer. Maar toch...

Wat me echter meer stak was dat de toon van het hele program gezet werd door twee katholieken uit het Midden-Oosten die, vanuit hun ervaringen hun beklag deden over de Islam. Het bulletin over die Nacht begon met informatie over een vijftal lezingen en missen in verschillende kerken door een priester die weet heeft van de kerkvervolgingen in Pakistan. Ook werd een aantal lezingen aangekondigd door iemand die door de IS ontvoerd was. Op zich zou daar niets tegen in te brengen zijn. Maar binnen de context van de toenemende tegenstellingen in de Europese Unie – waar Polen ook deel van uit maakt – ten aanzien van vluchtelingen kan men er – om het zachtjes uit te drukken - wel vragen bij stellen. Het verbaasde me dat het aartsbisdom niet op het idee kwam om bijv. ook een lezing te organiseren over de twee moskeeën in Polen die er al sinds de 16e eeuw staan. Of over de Islamitische gemeente in Wroclaw waar sjiieten en soennieten samen bidden.
Antisemitisme blijft een heikel gegeven in de Poolse cultuur en kerk. Maar het lijkt nu gepaard te gaan met islamofobie.

Het is knap lastig in deze spagaat echt aan oecumene te werken. Er valt nog veel te doen. Doorgaan dus.

Meer informatie over het Huis van de Vrede treft u aan op de Pools-talige website.