Het verschijnen van de Encycliek LaudatoSi' van paus Franciscus in 2015 wordt algemeen beschouwd als een mijlpaal in de ontwikkeling van de katholieke sociale leer. De tekst zelf verklaart dat LaudatoSi' onderdeel is van de sociale leer (LaudatoSi' nr. 15). Curiekardinaal Peter Turkson, die in 2015  aan het hoofd stond van de pauselijke commissie Justitia et Pax en als zodanig inhoudelijk veel bijdroeg aan de encycliek, legde de lat zeer hoog door onder meer bij het Christelijk Sociaal Congres in 2016 te spreken over een nieuw Rerum Novarum. Daarmee suggereerde hij dat  LaudatoSi 'een nieuwe fase inluidde, analoog aan de wijze waarop  de encycliek Rerum Novarum van paus Leo XIII in 1891 de katholieke kerk opnieuw maatschappelijk en politiek positioneerde onder de condities van de moderne industriële samenleving en de verhouding tussen kapitaal en arbeid daarbinnen.

Op 2 februari werd in Amersfoort het boek Diaconaal doen doordacht gepresenteerd. Het boek kan een bron van inspiratie zijn voor de professional en de geïnteresseerde vrijwilliger, voor afgestudeerde theologen en voor studenten. Overigens kan ik ook kerkleiders het boek van harte aanbevelen. In tien actuele praktijkbeschrijvingen geven de schrijvers inzicht in verschillende methoden van het diaconaal werk. Zowel door mensen uit het veld als door de redactieleden wordt op deze praktijkbeschrijvingen gereflecteerd. Het handboek is de weergave van een leerproces. Lezenderwijs word je getuige van de zorgvuldige ontwikkeling van een praktische theologie, een speurtocht naar bouwstenen voor een diaconale praktijk.

De encycliek Laudato Si' van paus Franciscus uit 2015 drukt zorg uit om 'ons gemeenschappelijk huis'. In de encycliek ligt sterk de nadruk op het klimaat als collectief ondeelbaar goed: het gaat niet om' jouw' klimaat of 'mijn' klimaat maar om ons klimaat.  Dit gegeven vereist actie op het niveau van algemeen welzijn. Daarom ligt in hoofdstuk 5 van de encycliek veel nadruk op de dialogen op internationaal en nationaal niveau. Met deze keuze is de encycliek succesvol geweest: ze leverde een morele grondslag voor het klimaatverdrag van Parijs.

Het is een aantrekkelijk boek geworden, het boek uitgegeven vanuit de Hofkerk, de Amsterdamse kerk van de Martelaren van Gorcum. Een boek over martelaarschap in de geschiedenis én in de moderne tijd. Martelaarschap als een verbindende lijn tussen toen en nu,tussen kerk en maatschappij, tussen verschillende kerken en religies, tussen mensen die niet zo gauw en vanzelfsprekend in contact met elkaar (willen) zijn. Uitgaande van centrale en menselijke kernwaarden zoals Verbinding, Verzoening, Vergeving, Verdraagzaamheid, Vrijheid, Vrede: de mooie aangegeven V-woorden. Persoonlijk zou ik er nog een aan durven toevoegen: Vertrouwen.

Hoe moeten we de complexe relatie tussen religie en geweld begrijpen, en kunnen de religies een weg vinden uit conflicten en bijdragen aan vrede of aan het voorkomen van geweld? In de reeks ‘religie en veiligheid’ onder redactie van katholieke theoloog Fred van Iersel wordt gereflecteerd op de levensbeschouwelijke betekenis van oorlog en vrede, met een specifieke nadruk op de politiek-morele, culturele en religieuze context van de begeleiding van mensen in de geestelijke verzorging (Van Iersel’s eigen werk gaat vooral over legeraalmoezeniers). Het eerste boek in de reeks, ‘Religie in conflict’, gaf een aantal perspectieven op het thema vanuit verschillende disciplines, met bijzondere aandacht voor ontwikkelingen in de katholieke theologie over de theorie van de rechtvaardige oorlog.[1] In het tweede boek, ‘Weg van geweld’, wordt de thematiek van religie en geweld besproken in het licht van verschillende conflictbegrippen en agressietheorieën en de implicaties hiervan voor het begrijpen van religie en conflict. Vervolgens wordt er in de bundel gekeken naar de relatie tussen kerk en staat, de theologische beoordeling van het leven offeren voor het vaderland, en de bijdrage die religie kan leveren aan de bestrijding van geweld.

In het kader van 500 jaar Reformatie (gelinkt aan Luthers thesen-aanslag 31 oktober 1517) onderzocht Dr. Wulfert de Greef -emeritus predikant PKN- wat de reformatie betekent heeft voor de relatie tussen Christenen en Joden. De conclusie is helder en te lezen op bladzijde 141: "…dat de Reformatie ondanks alle aandacht voor het Oude Testament niet tot verbetering heeft geleid van de relatie van de christenen met de Joden. Omdat Joden in het algemeen gesproken Jezus niet als de Christus erkennen, is dat ook in de tijd van de reformatie bepalend geweest voor de relatie van de christenen met de Joden."

De Nobelprijs voor de vrede wordt komende zondag uitgereikt aan ICAN, de internationale campagne voor de afschaffing van kernwapens. De toekenning van de Nobelprijs is een opsteker voor de internationale vredesbeweging. In paus Franciscus heeft de vredesbeweging een bondgenoot. Op 10 november sprak de paus zich op een conferentie in Vaticaanstad uit niet alleen tegen het gebruik, maar ook tegen het bezit van kernwapens. Vaticaanstad was één van de eerste ondertekenaars van het antikernwapenverdrag dat deze zomer werd ondertekend. Maar inzet voor vrede omvat meer dat het beteugelen van de wapenwedloop en het beëindigen van geweld. In zijn vredesboodschap van 1 januari 2017 riep paus Franciscus mensen op het geweld uit het eigen hart te bannen en geweldloze mensen te worden. De Konferentie van Nederlandse Religieuzen (KNR) nam deze oproep ter harte en bracht dit jaar bovendien enkele bijzondere publicaties uit over vrede en geweldloosheid. Ook de adventsboodschap 2017 van de KNR  'Maak ons instrument van uw vrede' is hier aan gewijd.

Op donderdag 2 November, op Allerzielen - de katholieke gedenkdag voor de overledenen - bezocht paus Franciscus de Amerikaanse legerbegraafplaats bij Nettuno, waar bijna 8.000 Amerikaanse soldaten zijn begraven die omkwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tijdens zijn korte bezoek sprak hij over het belang om te leren van de gruwelen van de oorlog, een les die vandaag de dag te weinig tot de mensen is doorgedrongen.[1]

In aansluiting bij de vredesboodschap van paus Franciscus aan het begin van dit jaar, koos de Konferentie Nederlandse Religieuzen in 2017 voor het jaarthema 'Geweldloosheid en rechtvaardige vrede'. Het is een thema dat uitnodigt om buiten de eigen kring te treden. De vredesbooschap van de Kerk is belangrijk in een wereld vol geweld. Om deze boodschap verder te verspreiden heeft de KNR een boekje gemaakt met teksten van religieuzen over vrede.

De inleiding van het boek 'Gehangen Heiligen' vermeld dat de schrijvers hebben besproken tot welke groep lezers ze zich zouden richten. De uitkomst van deze bespreking wordt niet vermeld, maar ik vermoed dat ze zich richten op een brede groep mensen die zich geraakt weet door het verhaal van de martelaren, het bedevaartsoord in Brielle of een kerk die naar deze Martelaren is genoemd. Het gaat de schrijvers niet alleen om katholieken, maar ze schrijven ook voor mensen met een andere achtergrond.