Recent verscheen in de publicatiereeks van het Oud-Katholiek Seminarie de studie ‘Een kleine kerk een eeuw onderweg’. Het biedt een inkijkje in een praktijk van synodaliteit, die ook aan andere kerken iets te leren kan hebben. En wellicht kan ze verrijkt worden door de inzichten van paus Franciscus, die ten grondslag liggen aan het synodale proces in de Rooms- Katholieke Kerk. In deze recensie leest dr. Anton ten Klooster (Tilburg University) het boek bijzonder door de lens van de vergelijking tussen deze beide tradities. 

Het voorliggende boek is een weerslag van hoe synodaliteit in de Oud-Katholieke traditie geleefd wordt. Ik gebruik uitdrukkelijk de term ‘geleefd’, omdat het boek duidelijk een weerslag is van de ervaring van synodaliteit: wat passeert de revue, welke uitdagingen zijn er om tot iets van synodaliteit te komen, en hoe verhoudt het zich tot andere vormen van gezag in de kerk én het maatschappelijk veld waarin de kerk bestaat en leeft? Waar ik als theoloog zou beginnen bij noties van ‘charisma’ en ‘kerk’, begint deze studie bij het leven van de kerk zelf, wat ook wel een keer verfrissend is.

Het boek “Mannen in Marcus” van Peter-Ben Smit, bijbelwetenschapper en oud-katholiek theoloog, dat eerder dit jaar bij de VU University Press verscheen, is een intrigerend boek. Ook een boek dat je een beetje in verwarring brengt. Dat begint al met de afbeelding van het Venusteken op de omslag, een vondst van de uitgever. Het symbool voor vrouwen op een boek over mannen?

Het gesprek over de Kerk wordt gedomineerd door kerken met uitgewerkte opvattingen over kerk, ambt en sacrament. De neerslag daarvan is te vinden in talrijke oecumenische dialogen die kerken vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw met elkaar gevoerd hebben. Het Limarapportover Doop, Eucharistie en Ambt (1982) en het document “De Kerk – op weg naar een gemeenschappelijke visie” (2013) worden daar, hoewel niet uitsluitend, door gekenmerkt.

De achtste dag, waar Jezus je leven raakt,
Jakob van Wielink en Henk Rothuizen, Berne Media en Inside Out Publishers, 2022,
95 bladzijden

De schrijvers

De schrijver Henk Rothuizen (1949) komt uit een protestants gezin, gaf leiding aan bijbelstudiegroepen en werd de stichter van het kerkgenootschap Rafaël Nederland. Jakob Wielink, katholiek, werkt aan (persoonlijke) leiderschapsontwikkeling en coaching en is een rouwexpert.

Een Russische theoloog moet ooit eens gezegd hebben dat de muren die ons scheiden niet tot in de hemel reiken. Maar ze hebben ook geen fundament. Ze berusten op angst. Die muren gaan niemand beschermen. Ze zullen vallen en en mensen bedelven. Ze zijn gevaarlijker dan het gevaar waarvoor men bescherming zoekt. Ons leven is al gegrond, geaard en geankerd in Gods aanwezigheid, in en om ons heen. (Jos Wouters, blz 111 e.v.)

Met groeiende interesse heb ik het boekje ‘Herkerken, de toekomst van geloofsgemeenschappen’ gelezen. Het woord oecumene komt in het hele boekje niet voor, maar de schrijvers geven aan dat ze zich niet enkel tot hun eigen kerkgenootschap richten. Mensen die de PKN verlaten, hebben vaak vergelijkbare redenen als mensen die de R.K. Kerk verlaten.‘De toekomst van geloofsgemeenschappen’ is een onderwerp dat van vitaal belang is voor alle parochies en geloofsgemeenschappen in ons land.  

In de bundel Menselijke Waardigheid en Mensenrechten in Nederland leveren verschillende levensbeschouwelijke tradities in Nederland hun bijdrage. Daarbij staat centraal hoe iedere traditie zich oriënteert op menselijke waardigheid en hoe dit vervolgens vertaald wordt naar de betrokkenheid bij en de inzet voor mensenrechten. Naast het geven van dit overzicht heeft deze bundel vooral tot doel om een dialoog te starten en onderlinge samenwerking te stimuleren.

Het was eind zestiger jaren, kennismakingsperiode bij de Benedictijnen. In de aangrenzende spreekkamer de stemmen van twee heren: de een duidelijk hoorbaar het gesprek leidend, de ander bijna fluisterend commentaar gevend. Totdat de woordvoerder in een daverende lach uitbreekt. Misschien was de zachte stem toch meer aanwezig en zelfs meer leidend dan een toehoorder veronderstelde? De monseigneurs Willebrands en Thijssen bleken meer dan lotgenoten, het waren soul mates die aan elkaar gewaagd waren. Dat valt op te maken uit de biografie van Willebrands met de veelzeggende ondertitel “een leven in gesprek”.  Een boek waarmee de auteur vijftig jaar na dato met zijn historische zorgvuldigheid en betrokkenheid aan een buitenstaander laat weten in welke kritieke periode beide heren zich toen bevonden en kans ziet die buitenstaander erin te betrekken, zonder deze meteen tot insider te maken. Is dat het proces van oecumene?

Toen, in maart, het aantal coronadoden in Italië een piek bereikte, zocht Paus Franciscus woorden van hoop: ,,In deze benarde dagen terwijl de mensheid beeft van angst door de dreiging van de pandemie, zou ik aan alle christenen samen willen voorstellen hun stemmen te verheffen naar de hemel.” Hij riep de christelijke kerken op om het Onze Vader te bidden, verschillende keren per dag. En, heel specifiek, op woensdag 25 maart, op dezelfde tijd. De reacties waren positief. Rene de Reuver, scriba van de PKN reageerde met: ,,Het past bij de oecumenische visie van de Protestantse Kerk om gezamenlijk te doen wat gezamenlijk gedaan kan worden. Mooi om nu het coronavirus ook wereldwijd om zich heen grijpt, ook wereldwijd als christenheid dit gebed van Jezus te bidden. Gebed is wat ons allen verbindt.”